مجله دانشگاه علوم پزشکی سبزوار

آموزش بهداشت

بازدارنده‌های شرکت در برنامه‌های توانمندسازی زنان دیابتی در خودمراقبتی: یک مطالعه کیفی

پریسا مهردادیان؛ سلیمه گلابگیرنیک؛ راضیه خسروراد

دوره 30، شماره 3 ، مرداد و شهریور 1402، ، صفحه 363-373

چکیده

زمینه و هدف: دیابت یک بیماری شایع است که عوارض جدی به‌جای می‌گذارد آموزش به بیمار در مورد بیماری و روش‌های خودمراقبتی می‌تواند از پیامدهای منفی جلوگیری کند اما بیماران کمی در آموزش‌های خودمراقبتی شرکت می‌کنند. پژوهش حاضر، درک و باورهای زنان دیابتی درباره بازدارنده‌های شرکت در برنامه‌های توانمندسازی در خودمراقبتی را تبیین می‌کند.مواد ... بیشتر

آموزش بهداشت

بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی پرسش‌نامه اعتیاد به رسانه جمعی

فاطمه شیرازی؛ نوراله زاهدیان نصب؛ آزیتا جابری

دوره 30، شماره 2 ، خرداد و تیر 1402، ، صفحه 163-176

چکیده

زمینه و هدف: اعتیاد به رسانه‌های جمعی، یکی از آسیب‌های جدی در قرن اخیر است که ابزارهای متعددی برای سنجش آن طراحی و روان‌سنجی شده‌اند. با توجه به نقاط قوت و ضعف هرکدام از ابزارها، ابزاری موردنیاز است که با فرهنگ ایران هم‌خوانی داشته باشد تا در پژوهش‌های ایرانی به‌کار گرفته شود. از این رو در مطالعه حاضر، پرسش‌نامه ساهین، ترجمه و ... بیشتر زمینه و هدف: اعتیاد به رسانه‌های جمعی، یکی از آسیب‌های جدی در قرن اخیر است که ابزارهای متعددی برای سنجش آن طراحی و روان‌سنجی شده‌اند. با توجه به نقاط قوت و ضعف هرکدام از ابزارها، ابزاری موردنیاز است که با فرهنگ ایران هم‌خوانی داشته باشد تا در پژوهش‌های ایرانی به‌کار گرفته شود. از این رو در مطالعه حاضر، پرسش‌نامه ساهین، ترجمه و روان‌سنجی گردید.مواد و روشها: مطالعه حاضر روی دانش‌آموزان 12-18 سال مشغول به تحصیل در مدارس شهرستان سپیدان استان فارس سال 1399 انجام شد. روایایی و پایایی پرسش‌نامه مذکور پس از ترجمه و بازترجمه با روایی صوری و محتوایی کیفی و کمی، تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی، آلفای کرونباخ، امگای مک‌دونالد و آزمون- بازآزمون مورد روان‌سنجی قرار گرفت.یافتهها: در مرحله ترجمه و روایی صوری کیفی، تغییراتی در گویه‌ها اعمال شدند. ضرایب اهمیت همه گویه‌ها بالاتر از 1/5 بودند اما در روایی محتوایی، ضرایب CVI برخی گویه‌ها پایین بود که پس از اعمال تغییرات، ضرایب آنها به بالاتر از 0/7 تغییر یافت. در ارزیابی CVR گویه 4 عدد بحرانی کمتر از نمودار لاوشه را احراز کرد و از پرسش‌نامه حذف گردید و تعداد 28 گویه وارد تحلیل عاملی شدند. تحلیل عاملی اکتشافی، گویه‌ها را در چهار عامل قرار داد و تحلیل عاملی تأییدی، مؤید برازش مدل 4 عاملی بود. نتیجه‌گیری: پرسش‌نامه اعتیاد به رسانه جمعی ساهین در جامعه دانش‌آموزان ایرانی از روایی و پایایی مناسبی برخوردار بود و به‌نظر می‌رسد برای ارزیابی اعتیاد به رسانه جمعی در جامعه نوجوانان ابزار مناسبی باشد.

آموزش بهداشت

بررسی دانش ، نگرش و عملکردخانواده های شهر سبزوار در ارتباط با میزان رعایت پروتکل های بهداشتی کرونا و عوامل مؤثر بر آن سال در 1400

آرزو نیک نژاد جلالی؛ سمیه ستوده؛ مبینا رحیمی؛ مالک سلیمانی محمدی

دوره 29، شماره 2 ، خرداد و تیر 1401، ، صفحه 255-267

چکیده

زمینه و هدف: هدف از این مطالعه بررسی پارهای از عوامل جمعیت‌شناسی و رفتاری مرتبط با رعایت اصول بهداشتی مرتبط با کرونا و بررسی دانش، نگرش و عملکرد ساکنین شهر سبزوار از اصول مراقبتی کووید 19 می باشد.مواد و روش‌ها: این مطالعه از نوع توصیفی-تحلیلی به‌صورت مقطعی بود. نمونه مورد مطالعه 1007 نفر از مردم شهر سبزوار بود که با روش نمونه‌گیری تصادفی ... بیشتر زمینه و هدف: هدف از این مطالعه بررسی پارهای از عوامل جمعیت‌شناسی و رفتاری مرتبط با رعایت اصول بهداشتی مرتبط با کرونا و بررسی دانش، نگرش و عملکرد ساکنین شهر سبزوار از اصول مراقبتی کووید 19 می باشد.مواد و روش‌ها: این مطالعه از نوع توصیفی-تحلیلی به‌صورت مقطعی بود. نمونه مورد مطالعه 1007 نفر از مردم شهر سبزوار بود که با روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. در این پژوهش از یک پرسشنامه استاندارد که شامل عوامل دموگرافیک، بررسی نگرش، ارزیابی دانش و رعایت رفتار پیشگیرانه بود استفاده شد. تحلیل داده‌ها با نرم‌افزار SPSS نسخه 20، با آزمون‌های آمار توصیفی و تحلیلی من‌-ویتنی، کروسکال والیس و اسپیرمن انجام شد.یافته‌ها: با توحه به میانگین نمرات به دست آمده بین وضعیت تاهل و نگرش و عملکرد رابطه معنی داری وجود دارد (05/0p<). رابطه‌ای بین جنسیت و دانش و نگرش رابطه معنی داری وجود ندارد اما بین جنسیت و عملکرد رابطه معنی داری وجود دارد (05/0p<) که زنان نسبت به مردان عملکرد بهتری داشتند. بین گروه‌های سنی و دانش و نگرش رابطه معنی داری وجود دارد (05/0p<). بین درآمد و نگرش و عملکرد رابطه معنی داری وجود دارد (05/0p<). افراد خانه‌دار هم دانش بیشتر و هم عملکرد بهتری نسبت به سایر گروه‌های شغلی داشته‌‌اند.بحث و نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده از مطالعه، اغلب مردم در خصوص اصول مراقبت‌های بهداشتی و روش‌های انتقال بیماری داری دانش و نگرش کافی می‌باشند. به نظرمی‌رسد با توجه و همه‌گیری بیماری کرونا تنها راه حل کنترل آن واکسیناسیون و رعایت اصول بهداشتی می‌باشد.

آموزش بهداشت

بررسی ارتباط بین سواد سلامت و میزان خودمراقبتی در جمعیت حاشیه‌نشین تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی سبزوار

محتشم غفاری؛ سکینه رخشنده رو؛ سید احمد احمدی نسب؛ حسن امامی

دوره 28، شماره 3 ، مرداد و شهریور 1400، ، صفحه 321-329

چکیده

زمینه و هدف: سواد سلامت را می‌توان به‌صورت توانایی خواندن، درک و عمل کردن براساس توصیه‌های بهداشتی و خودمراقبتی به معنی پیروی از یک شیوه زندگی سالم به‌منظور پیشگیری از بیماری‌ها تعریف کرد. سواد سلامت، یکی از اجزای مهم در خودمراقبتی محسوب می‌شود. هدف از این مطالعه، بررسی ارتباط بین سواد سلامت بر میزان خودمراقبتی و اتخاذ رفتارهای ... بیشتر زمینه و هدف: سواد سلامت را می‌توان به‌صورت توانایی خواندن، درک و عمل کردن براساس توصیه‌های بهداشتی و خودمراقبتی به معنی پیروی از یک شیوه زندگی سالم به‌منظور پیشگیری از بیماری‌ها تعریف کرد. سواد سلامت، یکی از اجزای مهم در خودمراقبتی محسوب می‌شود. هدف از این مطالعه، بررسی ارتباط بین سواد سلامت بر میزان خودمراقبتی و اتخاذ رفتارهای پیشگیرانه توسط مردم می‌باشد. مواد و روش‌ها: این مطالعه به‌صورت توصیفی- تحلیلی روی 359 نفر ساکن در حاشیه شهر سبزوار انجام شد. داده‌ها به روش پرسشگری با پرسش‌نامه جمع‌آوری گردید. داده‌های جمع‌آوری شده با استفاده از نرم‌افزار SPSS16 (آمار توصیفی و تحلیلی) و با آزمون‌های همبستگی، T test و ANOVA تجزیه‌وتحلیل شد. یافته‌ها: بیش از نیمی از افراد موردمطالعه، از سطح سواد سلامت کافی با 54/9 درصد برخوردار بودند و فقط 5 /7درصد افراد سطح سواد سلامت ناکافی داشتند. ضمن اینکه 37/6 درصد افراد نیز دارای سطح سواد سلامت مرزی بودند. میانگین سواد سلامت در مردان 13/6± 84/49و میانگین سواد سلامت در زنان 14/02±86/67و در دو جنس، تفاوت معنی‌داری نداشت. از مجموع 359 نفر مشارکت‌کننده، امتیاز خودمراقبتی 206 نفر (57/4درصد) از مشارکت‌کنندگان در حد متوسط بود و بقیه افراد با تعداد 153 نفر (42/6درصد) در حد ضعیف بودند و هیچ‌کدام از مشارکت‌کنندگان، امتیاز در حد قوی را کسب نکردند. بین سواد سلامت کل و خودمراقبتی کل، ارتباط معنی‌داری وجود نداشت ولی بین سواد سلامت کل با ابعادی از خودمراقبتی شامل تحرک/ خستگی، احساس خوشحالی، عملکرد اجتماعی و درد، ارتباط معنی‌داری وجود داشت. همچنین خودمراقبتی کل فقط با بعد مهارت انجام فعالیت از ابعاد سواد سلامت، ارتباط معنی‌داری داشت و با سایر ابعاد آن، ارتباط معنی‌داری نداشت. نتیجه‌گیری: هر چند بین سواد سلامت کل و خودمراقبتی کل، ارتباط معنی‌داری وجود نداشت ولی بین سواد سلامت کل با ابعادی از خودمراقبتی؛ شامل تحرک/ خستگی، احساس خوشحالی، عملکرد اجتماعی و درد، ارتباط معنی‌داری وجود داشت. با توجه به اینکه تنها نیمی از افراد سواد سلامت کافی داشتند و هیچ‌یک از افراد از وضعیت خودمراقبتی مطلوبی برخوردار نبودند؛ انجام اقدامات مؤثر برای افزایش میزان سواد سلامت افراد و به دنبال آن، ارتقای خودمراقبتی به‌طور جدی توصیه می‌گردد.

آموزش بهداشت

بررسی ارتباط بین بهزیستی تحصیلی با رویکردهای یادگیری و شیفتگی تحصیلی در دانشجویان علوم پزشکی زنجان

مجید یوسفی افراشته؛ شمسی رضایی؛ ترانه صادقی پری

دوره 28، شماره 2 ، خرداد و تیر 1400، ، صفحه 287-293

چکیده

زمینه و هدف بهزیستی تحصیلی و شیفتگی تحصیلی، از متغیرهای مهم در حوزه آموزش و یادگیری است که شناخت عوامل زمینه‌ساز آن‌ها ضرورت دارد؛ بنابراین هدف پژوهش حاضر، تعیین ارتباط بهزیستی تحصیلی با رویکردهای یادگیری و شیفتگی تحصیلی بود. مواد و روش‌ها در این پژوهش مقطعی، از نوع توصیفی- همبستگی در سال 1397، نمونه‌ای شامل 244 نفر از دانشجویان ... بیشتر زمینه و هدف بهزیستی تحصیلی و شیفتگی تحصیلی، از متغیرهای مهم در حوزه آموزش و یادگیری است که شناخت عوامل زمینه‌ساز آن‌ها ضرورت دارد؛ بنابراین هدف پژوهش حاضر، تعیین ارتباط بهزیستی تحصیلی با رویکردهای یادگیری و شیفتگی تحصیلی بود. مواد و روش‌ها در این پژوهش مقطعی، از نوع توصیفی- همبستگی در سال 1397، نمونه‌ای شامل 244 نفر از دانشجویان علوم پزشکی زنجان به روش نمونه‌گیری طبقه‌ای برحسب جنسیت از پنج رشته تحصیلی انتخاب شدند. داده‌ها از طریق پرسش‌نامه رویکردهای یادگیری برگرفته از پرسشنامه رویکردها و مهارت‌های مطالعه برای دانشجویان تیت (Tait) و همکاران، پرسش‌نامه بهزیستی تحصیلی سالملا- آرو و آپادایا (Salmela-Aro & Upadya) و پرسش‌نامه شیفتگی تحصیلی مارتین و جکسون (1) گردآوری شد. داده‌ها با استفاده از آزمون ضریب همبستگی پیرسون تجزیه‌وتحلیل شدند. یافته‌ها یافته‌ها نشان داد ضریب همبستگی بهزیستی تحصیلی با رویکرد عمیق 0/56، با رویکرد سطحی 0/31- و با رویکرد راهبردی 0/16به‌دست آمد. همچنین ضریب همبستگی شیفتگی تحصیلی با رویکرد عمیق 61/0، با رویکرد سطحی 0/25- و با رویکرد راهبردی 0/22به‌دست آمد. همه این ضرایب در سطح خطای کمتر از 0/05معنی‌دار هستند. نتایج مدل مسیر نیز برازش مطلوبی داشت. نتیجه‌گیری به نظر می‌رسد برای افزایش بهزیستی تحصیلی و تسهیل تجربه شیفتگی دانشجویان، ارتقای رویکرد یادگیری آنها از سطحی به عمیق می‌تواند یک راهکار مناسب و مفید باشد؛ بنابراین لازم است رویکردهای مطالعه و یادگیری از طریق مداخلات آموزشی ارتقا یابد.

آموزش بهداشت

ارزیابی عوامل خطرزای ناراحتی‌های اسکلتی عضلانی با استفاده از روش ROSA در میان کاربران رایانه بخش‌های اداری بیمارستان‌های شهر سبزوار

زهرا شریفی؛ فاطمه سلیمی؛ مریم جوادی؛ فاطمه ابارشی؛ رحیم اکرمی

دوره 27، شماره 5 ، آذر و دی 1399، ، صفحه 720-726

چکیده

زمینه و هدف کاربران رایانه، به دلیل عدم‌تحرک کافی و انجام فعالیت‌های استاتیک، همواره در معرض ریسک ابتلا به اختلالات اسکلتی عضلانی هستند؛ لذا هدف از مطالعه حاضر، ارزیابی عوامل خطرزای ناراحتی‌های اسکلتی- عضلانی در میان کاربران رایانه بخش‌های اداری بیمارستان‌های شهر سبزوار می‌باشد. مواد و روش‌ها در این مطالعه توصیفی- تحلیلی ... بیشتر زمینه و هدف کاربران رایانه، به دلیل عدم‌تحرک کافی و انجام فعالیت‌های استاتیک، همواره در معرض ریسک ابتلا به اختلالات اسکلتی عضلانی هستند؛ لذا هدف از مطالعه حاضر، ارزیابی عوامل خطرزای ناراحتی‌های اسکلتی- عضلانی در میان کاربران رایانه بخش‌های اداری بیمارستان‌های شهر سبزوار می‌باشد. مواد و روش‌ها در این مطالعه توصیفی- تحلیلی که در سال 1397 انجام شد 151 نفر از شاغلان اداری چهار بیمارستان آموزشی، پژوهشی، درمانی شهر سبزوار به روش سرشماری انتخاب شدند. به منظور بررسی الگوی درد در اندام‌ها، از فرم Body Map و برای سنجش ریسک فاکتورهای ارگونومی از روش ارزیابی سریع تنش اداری (ROSA) استفاده شد. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار19 SPSS و آزمون‌های آماری t-test ، Chi-Square/ Fisher's Exact و Pearson تجزیه و تحلیل شد. یافته‌ها نتایج نشان داد بیشترین درد و ناراحتی گزارش شده در بین شرکت‌کنندگان، به ترتیب در نواحی کمر (54/32 درصد)، پشت (51/16درصد)، گردن (44/24درصد)، شانه (38/97درصد) و زانو (36/02درصد) بود. همچنین رابطه معنی‌داری را بین سن، سابقه کاری، فعالیت ورزشی و جنسیت با دردهای اسکلتی عضلانی نشان داد (0/05>p value). بین نمره صندلی با احساس درد در کمر، پشت و زانو و نمره ماوس و کیبورد با احساس درد در شانه و مچ دست، رابطه معنی‌داری مشاهده شد (0/01>p value). نتیجه‌گیری شیوع بالای دردهای اسکلتی عضلانی و نمره بالای کسب شده در روش ROSA در بین پرسنل اداری بیمارستان، گواه ضرورت اجرای مداخلات ارگونومیک در بین این قشر از جامعه می‌باشد.

آموزش بهداشت

بررسی میزان مصرف خودسرانه داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی در دانشجویان دانشگاههای شهر خلخال

سیما قزلباش؛ مریم خسروی

دوره 27، شماره 4 ، مهر و آبان 1399، ، صفحه 504-511

چکیده

زمینه و هدف: داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی یک گروه خوددرمانی گسترده بین اقشار مختلف جوامع از جمله دانشجویان می باشد. هدف از مطالعه حاضر تعیین میزان مصرف خودسرانه داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی در دانشجویان دانشگاههای شهر خلخال در سال 1396 بود.مواد و روش ها: پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی تحلیلی بود که با استفاده از روش نمونه گیری مرحله ... بیشتر

آموزش بهداشت

طراحی و روان‌سنجی ابزار سنجش تغذیه انحصاری با شیر مادر در زنان نخست زا بر اساس تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده

مریم حیدری؛ علی مهری؛ حمید جوینی؛ صدیقه رستاقی؛ زهرا زارع

دوره 27، شماره 2 ، خرداد و تیر 1399، ، صفحه 183-191

چکیده

چکیدهزمینه و هدفمیزان تغذیه انحصاری با شیر مادر در ایران در سال‌های 1394-1370 بین 53-10 درصد برآورد شده است که با توجه به اهمیت شیر مادر برای کودک باید ارتقاء یابد.برای مداخله در جهت ارتقاء تغذیه انحصاری با شیر مادر در نخستین گام باید عوامل مؤثر بر آن مشخص شوند.ازآنجایی‌که پرسشنامه استاندارد و بومی در این زمینه وجود ندارد لذا،این مطالعه ... بیشتر چکیدهزمینه و هدفمیزان تغذیه انحصاری با شیر مادر در ایران در سال‌های 1394-1370 بین 53-10 درصد برآورد شده است که با توجه به اهمیت شیر مادر برای کودک باید ارتقاء یابد.برای مداخله در جهت ارتقاء تغذیه انحصاری با شیر مادر در نخستین گام باید عوامل مؤثر بر آن مشخص شوند.ازآنجایی‌که پرسشنامه استاندارد و بومی در این زمینه وجود ندارد لذا،این مطالعه باهدف طراحی وروان‌سنجی ابزار بومی برای سنجش عوامل مؤثر بر تغذیه انحصاری با شیر مادر در زنان نخست زای شهر کاشمر بر اساس تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده انجام شد.مواد و روش‌ها در این مقاله مقطعی ابزار اولیه با استفاده از بررسی متون، و نیازسنجی اعتقادات بر اساس تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده و تجربه محقق و در امر شیردهی طراحی گردید. برای اعتبار ابزار از ، روایی صوری با مشارکت 10 مادر شیرده، روایی محتوا کیفی و کمی از طریق پانل خبرگان با مشارکت 10 متخصص آموزش بهداشت و متخصص طراحی ابزار و روایی سازه با انتخاب 156نفر از جامعه بررسی انجام شد و پایایی ابزار به روش همسانی درونی و آزمون-بازآزمون موردبررسی قرار گرفت.نتایج پرسشنامه اولیه با 67 آیتم طراحی شد. ادبیات بعضی سؤالات .در روایی صوری و روایی محتوای کیفی تغییر کرد و6 آیتم به دلیل کسب نمره کمتر از 5/1 در روایی صوری کمی حذف شدند.در روایی محتوا تعداد12 آیتم با در نظر گرفتن نقطه برش62/0برای نسبت اعتبار و نقطه برش 79/0برای سنجش شاخص اعتبار محتوا حذف شدند. روایی سازه توسط تحلیل عامل تأییدی در نرم‌افزار لیزرل انجام شد که مقادیر MSEA=0/072،AGFI=0/964 به دست آمد.پایایی ابزار هم با استفاده از روش‌های همسانی درونی(a=0/832)و ثباتان از طریق آزمون مجدد(ICC=0/738) تأیید گردید.نتیجه‌گیری نتایج نشان می‌دهد که پرسشنامه طراحی‌شده یک ابزار معتبر وبا روایی و پایایی قابل‌قبول می‌باشد و استفاده از آن در پژوهش‌های مرتبط توصیه می‌شود. واژگان کلیدی:تغذیه انحصاری با شیر مادر،تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده،طراحی و روان‌سنجی

آموزش بهداشت

تأثیر آموزش مبتنی بر نظریه خودکارآمدی بر سواد سلامت، خودکارآمدی عادات منظم خوردن و فعالیت منظم جسمی در دانش آموزان دختر 18-15 سال شهر چناران

معصومه معتمدی؛ نوشین پیمان؛ منور افضل آقایی

دوره 27، شماره 2 ، خرداد و تیر 1399، ، صفحه 304-311

چکیده

مقدمه:خودکارآمدی یک پیشگویی کننده برای رفتارهای بهداشتی از جمله فعالیت جسمی و عادات خوردن است. سواد سلامت ظرفیت افراد برای کسب، پردازش و درک اطلاعات و خدمات بهداشتی پایه مورد نیاز برای تصمیم گیری های سلامتی می باشد. هدف از این مطالعه تعیین تاثیرآموزش بر اساس نظریه خودکارآمدی بر سواد سلامت، خودکارآمدی عادات منظم خوردن و خودکارآمدی ... بیشتر مقدمه:خودکارآمدی یک پیشگویی کننده برای رفتارهای بهداشتی از جمله فعالیت جسمی و عادات خوردن است. سواد سلامت ظرفیت افراد برای کسب، پردازش و درک اطلاعات و خدمات بهداشتی پایه مورد نیاز برای تصمیم گیری های سلامتی می باشد. هدف از این مطالعه تعیین تاثیرآموزش بر اساس نظریه خودکارآمدی بر سواد سلامت، خودکارآمدی عادات منظم خوردن و خودکارآمدی فعالیت منظم جسمی در دانش آموزان دختر مقطع متوسطه دوم، می باشد. روش کاراین پژوهش مطالعه ای نیمه تجربی بود که در آن 92 دانش آموز دختر 18-15 سال شهر چناران به روش نمونه گیری تصادفی ساده در دوگروه آزمون و کنترل قرار گرفتند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه های اطلاعات دموگرافیک، سواد سلامت (NVS)، خودکارآمدی عادات منظم خوردن و فعالیت منظم جسمی بود. مداخله آموزشی درپنج جلسه آموزشی 40 دقیقه ای در گروه آزمون طراحی و اجرا شد. تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از آزمون های توصیفی و تحلیلی با نرم افزار spss انجام شد.یافته ها قبل از مداخله تفاوت معناداری بین دو گروه آزمون و کنترل از نظر میانگین نمره سواد سلامت، خودکارآمدی عادات منظم خوردن و خودکارآمدی فعالیت منظم جسمی مشاهده نشد. اما بعد از مداخله، تفاوت آماری معناداری در نمره سواد سلامت) 001/0(p˂ ، خودکارآمدی عادات منظم خوردن) 001/0(p˂ و خودکارآمدی فعالیت منظم جسمی( 001/0(p˂ در گروه آزمون مشاهده شد.نتیجه گیری نتایج نشان داد که طراحی و اجرای مداخلات آموزشی مبتنی بر نظریه خودکارآمدی می تواند منجر به افزایش سواد سلامت، خودکارآمدی عادات منظم خوردن و خودکارآمدی فعالیت منظم جسمی دانش آموزان گردد.

آموزش بهداشت

رابطة بین متغیرهای زمینه‌ای و سرمایة اجتماعی در دانشجویان علوم پزشکی ایران

مهناز صلحی؛ جواد یوسفی‌لبنی؛ صدیقه رستاقی؛ بهار خسروی؛ اسماعیل فتاحی

دوره 27، شماره 1 ، فروردین و اردیبهشت 1399، ، صفحه 113-120

چکیده

مقدمه: سرمایه اجتماعی یکی از متغیرهای تاثیرگذار بر رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی و سلامتی جامعه است. بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی سرمایه اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ایران است. مواد و روش ها: این مطالعه از نوع مقطعی می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ایران در سال 97-1396 می باشد که تعداد ... بیشتر مقدمه: سرمایه اجتماعی یکی از متغیرهای تاثیرگذار بر رشد و توسعه اقتصادی، اجتماعی و سلامتی جامعه است. بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی سرمایه اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ایران است. مواد و روش ها: این مطالعه از نوع مقطعی می باشد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی ایران در سال 97-1396 می باشد که تعداد 367 نفر به صورت تصادفی و با استفاده از فرمول نمونه گیری کوکران انتخاب شدند. به منظور گردآوری داده‌های پژوهش از پرسشنامه سرمایه اجتماعی دلاویز (1384) به همراه تعدادی از متغیرهای زمینه ای استفاده شد. برای بررسی اعتبار و پایایی پرسشنامه به ترتیب از اعتبار صوری و آلفای کرونباخ بهره گرفته شد. همچنین برای تحلیل داده ها از نرم افزار 17 spss و نیز از آزمون‌ های تحلیل واریانس یک طرفه، تی مستقل و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. یافته ها: سرمایه اجتماعی در این پژوهش با میانگین 91/54 در سطح متوسطی قرار داشت. نتایج نشان داد که دانشجویان در بعد اعتماد با میانگین(97/10) کمترین میزان و در بعد مشارکت گروهی با میانگین(47/17) دارای بیشترین میزان سرمایه اجتماعی بودند. همچنین بین متغیرهای سن، دانشکده، جنسیت و وضعیت تاهل با سرمایه اجتماعی رابطه معنی داری یافت نشد. اما متغیرهای وضعیت اشتغال، مقطع تحصیلی و وضعیت سکونت دارای رابطه معنی داری با سرمایه اجتماعی بودند.

آموزش بهداشت

رابطه سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی در جامعه ایرانی:یک مطالعه ی مروری نظامند

تیمور آقاملایی؛ حسین داودی؛ علی صفری مرادآبادی؛ سکینه دادی پور

دوره 26، شماره 6 ، بهمن و اسفند 1398، ، صفحه 695-707

چکیده

زمینه و هدف: امروزه کیفیت زندگی بصورت عمده ای با سرمایه اجتماعی و اجزای آن از قبیل ارتباطات اجتماعی، همکاری، انسجام و مشارکت اجتماعی ارتباط دارد . هدف از مطالعه مروری حاضر تعیین رابطه سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی در جامعه ایرانی بود.مواد و روش ها : جستجوی نظامند در پایگاه های اطلاعاتی PubMed، Science Direct،CINAHL ، SID، Iranmedex، Magiran، Web Of Sciense، Goolgle ... بیشتر زمینه و هدف: امروزه کیفیت زندگی بصورت عمده ای با سرمایه اجتماعی و اجزای آن از قبیل ارتباطات اجتماعی، همکاری، انسجام و مشارکت اجتماعی ارتباط دارد . هدف از مطالعه مروری حاضر تعیین رابطه سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی در جامعه ایرانی بود.مواد و روش ها : جستجوی نظامند در پایگاه های اطلاعاتی PubMed، Science Direct،CINAHL ، SID، Iranmedex، Magiran، Web Of Sciense، Goolgle Scholar ، CINAHL (EBSCO) و Scopusو با کلمات کلیدی socail capital ،Iran ،quality of life ، به دو زبان فارسی و انگلیسی صورت گرفت. هیچ گونه محدودیت زمانی در انتخاب مقالات نبود و تمامی مقالات چاپ شده مرتبط تا سال 1396 وارد مطالعه شدند. از بررسی 209 مقاله مورد بررسی در نهایت 20 مقاله مطابق با هدف مطالعه انتخاب و مورد استفاده قرار گرفت.یافته ها : حجم نمونه مطالعات از140 تا 20670 نفر متغیر بود. در جوامع روستایی تعاون، همکاری، انسجام و مشارکت اجتماعی بیشترین تاثیر را بر روی کیفیت زندگی داشت، در میان دانشجویان ارتباطات اجتماعی و در میان سالمندان انسجام و همبستگی رابطه قوی با کیفیت زندگی داشت ، بعد اعتماد اجتماعی در بین سالمندان رابطه ضعیفی با کیفیت زندگی نشان داد. در اغلب مطالعات، ابعاد اجتماعی و مشارکت ارتباط قوی تری با کیفیت زندگی داشتند.نتیجه گیری : سرمایه اجتماعی یک پیش بینی کننده خوب برای تبیین کیفیت زندگی در اقشار مختلف جامعه می باشد. فراهم نمودن زمینه های رشد و فعالیت های گروهی در قالب انجمن های داوطلبانه، گسترش شبکه های روابط بین فردی، تاسیس نهاد های دولتی و غیر دولتی با مشارکت دادن افراد و گسترش فرهنگ اعتماد در بین آحاد مردم می تواند در ارتقاء کیفیت زندگی و سرمایه اجتماعی تاثیر گذار باشدکلید واژه ها : سرمایه اجتماعی، کیفیت زندگی، ایران، مروری نظامند

آموزش بهداشت

بررسی مهمترین ابعاد پاسخگویی از دیدگاه مراجعه کنندگان به مراکز بهداشتی و درمانی شهرستان سبزوار

زهرا کیوانلو؛ سمیه فضایلی؛ بیتا برغمدی؛ عقیل الله کیخسروی؛ نجمه سبزواری؛ محبوبه نعمت شاهی

دوره 26، شماره 6 ، بهمن و اسفند 1398، ، صفحه 817-825

چکیده

مقدمه: پاسخگویی یکی از اهداف مهم نظام سلامت می باشد که بیانگر تجربه بیمار از نحوه ارائه خدماتی است که در طول دوره مراقبت دریافت می کند. آگاهی از اهمیت ابعاد مختلف پاسخگویی از نظر بیماران می تواند در تخصیص منابع و تدوین استراتژی های مناسب به مدیریت کمک کند، به همین منظور این مطالعه با هدف بررسی اهمیت ابعاد مختلف پاسخگویی از دیدگاه مراجعه ... بیشتر مقدمه: پاسخگویی یکی از اهداف مهم نظام سلامت می باشد که بیانگر تجربه بیمار از نحوه ارائه خدماتی است که در طول دوره مراقبت دریافت می کند. آگاهی از اهمیت ابعاد مختلف پاسخگویی از نظر بیماران می تواند در تخصیص منابع و تدوین استراتژی های مناسب به مدیریت کمک کند، به همین منظور این مطالعه با هدف بررسی اهمیت ابعاد مختلف پاسخگویی از دیدگاه مراجعه کنندگان به مراکز بهداشتی و درمانی سبزوار صورت گرفت.مواد و روش: این مطالعه به روش توصیفی- مقطعی بر روی مراجعین 10مرکز بهداشتی درمانی شهرستان سبزوار در سال96 انجام شد. انتخاب مراکز خوشه ای- تصادفی بود که در نهایت 6 مرکز انتخاب و از هر مرکز 40نفر بصورت تصادفی مورد پرسشگری قرار گرفتند. ابزارمطالعه پرسشنامه سازمان جهانی بهداشت بود .داده ها با استفاده از شاخص های توصیفی و تحلیلی در نرم افزار SPSS21 تحلیل گردید.یافته ها:نتایج نشان داد ابعاد مختلف پاسخگویی از دیدگاه مراجعین مراکز بهداشتی و درمانی بجز بعد استقلال بسیار مهم بیان گردید. مهمترین بعد از نظر مراجعین حق انتخاب ( 98.3درصد ) و کم اهمیت ترین آن بعد استقلال( 72.9درصد)بود. گرچه بین اهمیت پاسخگویی کلی با متغیرهای دموگرافیک رابطه معناداری مشاهده نگردید ولی در بعد احترام به کرامت، با جنس رابطه معنادار مشخص شد(0.05p= (.نتیجه گیری:عنایت به نتایج مطالعه و ماهیت دولتی بودن مراکز بهداشتی درمانی، توجه به حق انتخاب گیرندگان خدمات در زمینه پاسخگویی می تواند راهنمای مناسبی جهت تخصیص اثر بخش تر منابع و افزایش رضایت مندی گیرندگان خدمت باشد.

آموزش بهداشت

کیفیت زندگی و عوامل موثر برآن در بیماران همودیالیزی دربیمارستانهای آموزشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد درسال 1396

سید مجتبی موسوی بزار؛ زهرا کیوانلو؛ عقیل الله کیخسروی؛ محمد نعمت شاهی؛ عاطفه اسدی؛ محبوبه نعمت شاهی

دوره 26، شماره 4 ، مهر و آبان 1398، ، صفحه 413-420

چکیده

زمینه و هدف :کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، یکی از شاخص های سنجش سلامتی بیماران می باشد و به اندازه گیری عملکرد، رفاه و سلامت عمومی بیمار در هر یک از سه حوزه (جسمی، روانی و اجتماعی) اشاره دارد.سطح کیفیت زندگی بیماران همودیالیزی پایین تر از افراد سالم می باشد. هدف از این مطالعه شناسایی فاکتورهای مرتبط باکیفیت زندگی در بیماران دیالیزی می ... بیشتر زمینه و هدف :کیفیت زندگی مرتبط با سلامت، یکی از شاخص های سنجش سلامتی بیماران می باشد و به اندازه گیری عملکرد، رفاه و سلامت عمومی بیمار در هر یک از سه حوزه (جسمی، روانی و اجتماعی) اشاره دارد.سطح کیفیت زندگی بیماران همودیالیزی پایین تر از افراد سالم می باشد. هدف از این مطالعه شناسایی فاکتورهای مرتبط باکیفیت زندگی در بیماران دیالیزی می باشد.مواد و روش ها:این مطالعه مقطعی بر روی 50 بیمار همودیالیزی 15-87 ساله درشهر مشهد در سال 1396انجام گردید. ابزار جمع آوری اطلاعات چک لیست اطلاعات جمعیتی و پرسشنامه SF-36انجام گردید. آنالیز داده ها باSPSS نسخه21انجام شد.برای توصیف متغیرها ازشاخص فراوانی و میانگین وانحراف معیاراستفاده گردید تجزیه وتحلیل داده ها با استفاده از آزمون های آماری همبستگی اسپیرمن و آزمون کروسکال-والیس و من -ویتنی انجام شد. یافته ها:میانگین نمره کیفیت زندگی2/8±3/43بود که در بعد جسمی11.9± 8/42و در بعد روانی4/10±9/43می باشد. بیشترین میانگین نمره کیفیت زندگی در مردان 1/6±5/42 ،در افراد مجرد 5/6±43 ، در استفاده کنند گان از وسایل نقلیه عمومی4/8±9/44و افراد با سطح تحصیلات در حد سیکل 7/6±5/43بود ولی میانگین نمره کیفیت زندگی به جزسن (04/0=,p3/0-=r ) وطول مدت هرجلسه دیالیز(007/0=,p 2/0-=r ) باهیچکدام ازویژگیهای فردی، فاکتورهای آزمایشگاهی وفاکتورهای کلینیکی ارتباطی رانشان نداد. وضعیت تاهل(03/0=p) و طول مدت هر جلسه به ساعت (03/0=p) و سن(04/0=p) با بعد جسمی کیفیت زندگی ارتباط معنی داری داشت . نتیجه گیری: کیفیت زندگی بیماران تحت درمان با همودیالیز پایین بوده و نیازمند توجه بیشتر مسئولان به حمایتهای اجتماعی و رسیدگی به وضعیت رفاهی این افراد است.

آموزش بهداشت

مقایسه اثربخشی آموزش مبتنی بر پیامک، تلگرام و آموزش حضوری بر کاهش شکایات شایع دوران بارداری

فاطمه مسعودی؛ علی مهری؛ حبیب اله اسماعیلی؛ معصومه هاشمیان

دوره 26، شماره 3 ، مرداد و شهریور 1398، ، صفحه 365-372

چکیده

زمینه و هدف: بارداری با تغییرات فیزیولوژیک و بیومکانیک زیادی همراه است که باعث بروز شکایات شایع می‌شود. آموزش به مادر می‌تواند او را در به حداقل رساندن این شکایات توانمند کند. این پژوهش با هدف مقایسه اثربخشی آموزش غیرحضوری با آموزش حضوری بر کاهش شکایات شایع دوران بارداری انجام شد.مواد و روش‌ها: این یک مطالعه نیمه تجربی قبل و بعد می ... بیشتر

آموزش بهداشت

بررسی فراوانی علائم ادراکی – شنیداری اختلالات صوت در اساتید

زهرا کمیلی؛ محدثه شهیدی ارقینی؛ نجمه محمودآبادی؛ محمدشفیع مجددی

دوره 26، شماره 2 ، خرداد و تیر 1398، ، صفحه 177-184

چکیده

زمینه و هدف: اختلالات صوت از شایعترین اختلالات در مدرسان میباشد و علاوه بر تاثیر بر ارتباطات روزمره، جنبه های شغلی آنها را نیز دچار مشکل میکند. هدف این مطالعه بررسی فراوانی علائم ادراکی – شنیداری اختلالات صوت در اساتید دانشگاه علوم پزشکی سبزوار در سال 94-93 بود. مواد و روش ها: در این مطالعه ی توصیفی – مقطعی، تحلیلی تعداد 85 مدرس پس ... بیشتر زمینه و هدف: اختلالات صوت از شایعترین اختلالات در مدرسان میباشد و علاوه بر تاثیر بر ارتباطات روزمره، جنبه های شغلی آنها را نیز دچار مشکل میکند. هدف این مطالعه بررسی فراوانی علائم ادراکی – شنیداری اختلالات صوت در اساتید دانشگاه علوم پزشکی سبزوار در سال 94-93 بود. مواد و روش ها: در این مطالعه ی توصیفی – مقطعی، تحلیلی تعداد 85 مدرس پس از اخذ رضایت نامه آگاهانه وارد مطالعه شدند و دو پرسشنامه ی اطلاعات دموگرافیک و شاخص مشکل صوتی (VHI) را تکمیل نمودند. سپس صدای هر فرد هنگام گفتار محاوره و اجرای آیتم های نیمرخ ارزیابی ادراکی – شنیداری(آتشا) صوت ضبط شد و توسط دو گفتار درمان مورد بررسی قرار گرفت. داده های بدست آمده در نرم افزار SPSS (نسخه 16) با کمک روشهای آمار توصیفی و تحلیلی تجزیه و تحلیل شد.یافته‌ها: نتایج آزمون آتشا نشان داد 7/64 درصد از اساتید دچار اختلال صوت با میانگین شدت 9/15 ± 75/28 بودند. شایعترین اختلالات، نفس آلودگی، تشدید غیر طبیعی و خشونت صدا بود. نتایج پرسشنامه VHI نشان داد 17/81 درصد از اساتید در یکی از جنبه های فیزیکی، عملکردی، عاطفی وابسته به صوت دچار مشکل بودند. همچنین بین اساتید مبتلا و غیر مبتلا به اختلالات صوت در این شاخص تفاوت معنی داری وجود نداشت ( 23/0 = P ).نتیجه گیری: نتایج نشان داد فراوانی علائم ادراکی شنیداری اختلالات صوت در اساتید دانشگاه علوم پزشکی سبزوار بالا می باشد. از اینرو اقدامات صوت درمانی برای این افراد پیشنهاد می گردد. واژه‌های کلیدی: اختلالات صوت، فراوانی، علائم ادراکی شنیداری

آموزش بهداشت

ارزیابی مطالعات سواد سلامت در ایران: یک مرور نظامند

داود رباط سرپوشی؛ سیده بلین توکلی ثانی؛ هادی علیزاده سیوکی؛ نوشین پیمان

دوره 25، شماره 6 ، بهمن و اسفند 1397، ، صفحه 793-807

چکیده

سواد سلامت هم اکنون به عنوان یکی از اجزای مهم سلامت همگانی تلقی می شود و به دلیل ایفای نقشی مهم بر نحوه تصمیم گیری اشخاص در زمینه های مرتبط با سلامت، ارتقای سطح سلامت جامعه و بالا بودن کیفیت ارائه خدمات بهداشتی درمانی، مورد توجه سیاستگذاران قرار گرفته است با توجه به اهمیت سطح سواد سلامت افراد جامعه و نقشی که آنها در ارتقای سلامت خود ... بیشتر

آموزش بهداشت

طراحی و روانسنجی پرسشنامه سنجش علل خشونت خانگی در مردان متاهل

علی مهری؛ غلامرضا گرمارودی؛ اعظم سادات رضوی؛ ابراهیم حاجی زاده؛ معصومه هاشمیان؛ مهناز صلحی

دوره 25، شماره 6 ، بهمن و اسفند 1397، ، صفحه 845-852

چکیده

زمینه و هدف: این مطالعه با هدف طراحی و روانسنجی پرسشنامه سنجش خشونت علیه زنان در جمعیت ایرانی صورت پذیرفت.مواد و روش ها: این یک مطالعه ترکیبی اکتشافی متوالی بود. براساس یافته های مطالعه کیفی و بررسی متون ، ابزار اولیه طراحی شد. برای تعیین اعتبار ابزار از اعتبار صوری، اعتبار محتوا(با اندازه گیری نسبت اعتبار محتوا و شاخص اعتبار محتوا) ... بیشتر زمینه و هدف: این مطالعه با هدف طراحی و روانسنجی پرسشنامه سنجش خشونت علیه زنان در جمعیت ایرانی صورت پذیرفت.مواد و روش ها: این یک مطالعه ترکیبی اکتشافی متوالی بود. براساس یافته های مطالعه کیفی و بررسی متون ، ابزار اولیه طراحی شد. برای تعیین اعتبار ابزار از اعتبار صوری، اعتبار محتوا(با اندازه گیری نسبت اعتبار محتوا و شاخص اعتبار محتوا) و اعتبار سازه (با انجام تحلیل عامل اکتشافی ) و برای تعیین پایایی ابزار از همسانی درونی و روش آزمون مجدد استفاده گردید. یافته ها:روائی صوری و محتوا بهصورت کیفی و کمّی انجام شد. در روایی صوری 7آیتم به دلیل کسب نمره کمتر از 1.5حذف شدند.و در روایی محتوا با د ر نظر گرفتن نقطه برش 79/0 برای سنجش شاخص اعتبار محتوا و نقطه برش 59/0 برای نسبت اعتبار تعداد34 گویه حذف شد. و تعداد گویه ها به58 کاهش یافت.روایی سازه توسط تحلیل عاملی اکتشافی انجام شد. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی، وجود مدل 6 عاملی عوامل اجتماعی تضعیف کننده قبل و بعد از ازدواج، فقدان مهارت در ایفای نقش یک همسر، آموزه های غلط و ناکافی به زوجین، همسرداری ناسالم زنان، پارادوکس حمایت خانواده و بی واسطگی را تایید نمود. این شش عامل در مجموع 75%واریانش خشونت علیه زنان را تبیین می کردند. پایایی ابزار با استفاده از همسانی درونی ( 987 /0 = α)و ثبات آن از طریق آزمون مجدد(ICC = 992/0) تایید گردید.نتیجه گیری: با توجه به اینکه شاخص های پرسشنامه از روایی و پایایی قابل قبولی برخوردار بودند، لذا پرسشنامه خشونت علیه زنان می تواند به عنوان یک پرسشنامه با روایی و پایایی قابل قبول در سنجش خشونت علیه زنان در مردان متاهل ایرانی بکار رود. پیشنهاد می شود برای ارزیابی قابلیت کاربرد آن در زمینه های فرهنگی دیگر، انجام تحقیقات بیشتری انجام گیرد.

آموزش بهداشت

بررسی تاثیر مداخله آموزشی بر رفتار تغذیه ای دانش‌آموزان دختر مقطع راهنمایی شهر چابهار

عایشه امینی؛ شمس الدین نیکنامی؛ عطا بهمنی

دوره 25، شماره 1 ، فروردین و اردیبهشت 1397، ، صفحه 127-133

چکیده

چکیده: زمینه و هدف: بر طبق آمار ، جمعیت نوجوانان1/28 درصد کل جمعیت کشور را تشکیل می دهند و در کشور ما 15درصد کودکان زیر 5 سال دچار کوتاه قدی تغذیه ای می باشند. با توجه به اهمیت تغذیه در دوران نوجوانی و همچنین نقش آموزش بهداشت در ارائه آموزش های موثر جهت ایجاد عادات تغذیه ای مناسب پژوهشگران تصمیم گرفتند پژوهشی با هدف تعیین تاثیر مداخله آموزشی ... بیشتر چکیده: زمینه و هدف: بر طبق آمار ، جمعیت نوجوانان1/28 درصد کل جمعیت کشور را تشکیل می دهند و در کشور ما 15درصد کودکان زیر 5 سال دچار کوتاه قدی تغذیه ای می باشند. با توجه به اهمیت تغذیه در دوران نوجوانی و همچنین نقش آموزش بهداشت در ارائه آموزش های موثر جهت ایجاد عادات تغذیه ای مناسب پژوهشگران تصمیم گرفتند پژوهشی با هدف تعیین تاثیر مداخله آموزشی بر رفتار تغذیه ای دانش آموزان دختر مقطع راهنمایی شهر چابهار انجام دهند. مواد و روش ها: مطالعه حاضر پژوهشی مداخله‌ای نیمه‌تجربی از نوع قبل و بعد می‌باشد که بر روی 90 دانش‌آموز دختر مقطع دوم راهنمایی چابهار به صورت تصادفی در دو گروه آزمون و کنترل انجام گرفت. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه FFQ بود. پرسشنامه در دو زمان قبل و 3 ماه بعد توسط دانش‌آموزان تکمیل گردید. بعد از انجام پیش-آزمون، مداخله آموزشی طی 4 جلسه در مدت زمان 10 روز برای گروه آزمون انجام گرفت. اطلاعات با نرم‌افزار SPSS18 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها: بر اساس یافته های این پژوهش دو گروه آزمون (84/7±25/71) و کنترل (55/7±62/71) قبل از مداخله با هم تفاوت معنی‌داری نداشتند (05/0<P). اما بعد از مداخله تفاوت معنی‌دار در میانگین نمرات بین دو گروه آزمون(8.71±49/89)و کنترل(6.99±59/72) مشاهده شد(001/0P<). نتیجه گیری: نتایج این مطالعه تأثیر مثبتی روی الگوی تغذیه دانش-آموزان داشته است . واژگان کلیدی: آموزش ، رفتار تغذیه‌ای، دانش آموزان

دوره 31 (1403)

دوره 30 (1402)

دوره 29 (1401)

دوره 28 (1400)

دوره 27 (1399)

دوره 26 (1398)

دوره 25 (1397)

دوره 24 (1396)

دوره 23 (1395)

دوره 22 (1394)

دوره 21 (1393)

دوره 20 (1392)

دوره 19 (1391)

دوره 18 (1390)

دوره 17 (1389)

دوره 16 (1388)

دوره 15 (1387)

دوره 14 (1386)

دوره 13 (1385)

دوره 12 (1384)

دوره 11 (1383)

موضوعات = آموزش بهداشت

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده