Document Type : Original Article
Authors
Abstract
Background & Objectives: Textile industry is one of the largest industries producing dying wastewater. Discharge of this wastewater to acceptor waters endangers aquaticslife through reducing light transmission, reducing dissolve oxygen, and increasing COD. This study investigated the efficiency of calcium peroxide nanoparticles in removal of Reactive Red 198 from synthetic wastewater and wastewater of YAZDBAF textile factory.
Materials & Methods: This experimental study was performed in spring and summer of 2014 in Environmental Health Engineering Research Center of Kerman University of Medical Science. Characteristic of synthesized nanoparticles was determined by TEM and XRD. Adsorption experiments in batch system were performed on synthetic sample and real wastewater. The effect of solution pH (3-13), initial concentration of dye (10-300 mg/L), contact time (5-90 min) and adsorbent dosage (0.05-0.6 g) was investigated and adsorption isotherms were determined. Data was analyzed by SPSS version 21, Excel 2007 softwares and Pearson correlation coefficient.
Results: Synthesized adsorbent particles had uniformly spherical shape with approximately diameter of 15-25 nm. The optimum pH for removal of reactive red 198 was 3-7. The equilibrium contact time was 50 minutes and optimum dosage of adsorbent was 0.4 g/100 mL. In these optimum conditions, removal efficiency in synthetic and real sample was 99.58 and 76.18 percent, respectively.
Conclusion: Based on the results, calcium peroxide is an efficient adsorbent in removing reactive red 198 and, with attention to simplicity of synthesis, it can be used as an applied in treating textile wastewaters.
Keywords
مقاله اصیل |
بررسی کارایی نانو ذرات پراکسید کلسیم در حذف مادهی رنگزای راکتیو قرمز 198 از فاضلاب صنایع نساجی
محمد ملکوتیان 1، علی اسدی پور2*،سمیه محمدی سنجدکوه3
1 استاد، مرکز تحقیقات مهندسی بهداشت محیط، گروه بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی کرمان، کرمان، ایران.
2دانشیار، گروه شیمی داروئی، مرکز تحقیقات فارماسیوتیکس، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی کرمان، کرمان، ایران.
3 دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی بهداشت محیط، گروه بهداشت محیط، دانشکده بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی کرمان، کرمان، ایران.
* نشانی نویسنده مسئول: کرمان، ابتدای بزرگراه هفت باغ، دانشکده داروسازی، گروه شیمی داروئی، مرکز تحقیقات فارماسیوتیکس
E-mail: aliasadipour@yahoo.com
وصول:1/7/94، اصلاح:23/8/94، پذیرش:10/11/94
چکیده
زمینه و هدف: یکی از بزرگترین صنایع تولیدکنندهی فاضلابهای رنگی، صنعت نساجی است. تخلیهی این فاضلابها به آبهای پذیرنده از طریق کاهش انتقال نور، کاهش اکسیژن محلول و افزایش COD زندگی آبزیان را به خطر میاندازد. در این تحقیق کارایی نانو ذرات پراکسید کلسیم در حذف راکتیو قرمز 198 از فاضلاب سنتتیک و فاضلاب کارخانه نساجی یزدباف بررسی گردید.
موادّ و روشها: این تحقیق یک مطالعهی تجربی است که در بهار و تابستان 1393 در مرکز تحقیقات مهندسی بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی کرمان انجام شد. مشخصات نانو ذرات سنتز شده از طریق آزمایشهای TEM و XRD تعیین گردید. آزمایشهای جذب در سیستم ناپیوسته روی نمونه سنتتیک و واقعی انجام شد. تاثیر پارامترهای pH محلول (3-13)، غلظت اولیه رنگ (10 – 300 mg/L)، زمان تماس (5- 90 دقیقه) و دوز جاذب (5 صدم -6 دهم گرم) بررسی و ایزوترمهای جذب تعیین شد. دادهها با استفاده از نرمافزارSPSS نسخهی 21، EXCEL2007 و ضریب همبستگی پیرسون تحلیل گردید.
یافتهها: جاذب سنتز شده دارای اشکال کروی یکنواخت با اندازهی متوسط 25-15 نانومتر بود.pHبهینه در حذف رنگ 3-7، زمان تماس تعادلی 50 دقیقه و مقدار بهینهی جاذب 4 دهم گرم در 100 میلی لیتر بود. در شرایط بهینه بازدهی حذف رنگ در نمونهی سنتتیک و واقعی، بهترتیب 58/99 و 18/76 درصد بهدست آمد. نتایج حاصلشده بیشترین همبستگی را با مدل ایزوترم لانگمویر نشان داد.
نتیجهگیری: براساس نتایج پراکسید کلسیم جاذب مناسبی در حذف راکتیو قرمز 198 میباشد و با توجه به سنتز آسان، میتواند به عنوان یک روش کاربردی در تصفیهی فاضلابهای نساجی استفاده شود.
واژههای کلیدی: جذب سطحی، پراکسید کلسیم، کارخانه یزدباف.
مقدمه
رنگها ترکیباتی آلی با ساختاری پیچیده هستند. بیش از 100000 نوع رنگ مختلف در سراسر دنیا تولید میشود که میزان تولید سالانهی آن به بیش از 700000 تن میرسد. از این میزان، 10 تا 15 درصد در نهایت وارد محیط میشود (1-3). رنگها بهطور گستردهای در صنایع نساجی، تولید کاغذ و خمیر چوب، آبکاری فلزات، مواد غذایی، تولید پلاستیک و لاستیک، تولید چرم، لوازم آرایشی و داروسازی مورد استفاده قرارمیگیرند (2, 4, 5). در این میان صنعت نساجی به عنوان یکی از بزرگترین صنایع مصرفکنندهی آب با تولید فاضلاب رنگی و با غلظت 200-10 میلیگرم بر لیتر یکی از بزرگترین صنایع تولید رنگ به حساب میآید (6). رنگها بر اساس ترکیب شیمیایی و کاربردشان به انواع گوناگونی تقسیم میشوند (7). براساس ساختار شیمیایی رنگها به 20-30 گروه تقسیم میگردند که مهمترین آنها آزو (azo)، آنتروکویینن (anthraquinone) و فتالوسیانین (phthalocyanine) هستند (8). رنگهای آزو بزرگترین و مهمترین گروه رنگها هستند که مشخصهی آنها وجود یک و یا بیش از یک گروه آزو (-N=N-) است که بین ساختارهای حلقوی آنها ارتباط ایجاد میکند (2). رنگهای مورد استفاده در صنایع نساجی در سه کلاس اصلی آنیونی (دایرکت، راکتیو، اسیدی)، کاتیونی (رنگهای بازی) و غیریونی رنگهای دیسپرس (Disperse)) تقسیم بندی میشوند (2). رنگهای راکتیو، سولفوناته و بسیار محلول در آب بوده و جذب آنها بر روی تودههای بیولوژیکی ضعیف است و به روشهای هوازی تجزیه نمیشوند (9).
تخلیهی پسابهای حاوی مواد رنگی به آبهای پذیرنده میتواند ازطریق کاهش میزان انتقال نور، کاهش میزان اکسیژن محلول و افزایش اکسیژن مورد نیاز شیمیایی (COD) زندگی آبزیان را به خطراندازد (10). براساس یافتههای محققان ترکیبات آروماتیک برخی از رنگها می تواند به تولید آمین سرطانزا و جهشزا منجر شود. همچنین به دلیل قابل رویت بودن مقادیر اندک رنگ در آب (1 میلیگرم در لیتر)، نوعی آلودگی زیبایی شناختی نیز محسوب میشود (2, 10).
ازآنجاییکه رنگها مولکولهایی غیر قابل تجزیه، مقاوم به هضم هوازی و پایدار در برابر نور، گرما و عوامل اکسیدکننده میباشند، تصفیهی فاضلابهای رنگی امری مشکل می باشد (2).
فرآیندهای مختلف فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی جهت رنگزدایی این دسته از فاضلابها مورد استفاده قرارگرفته است که از جملهی آنها می توان به جذب، ترسیب، تعویض یون، انعقاد ـ لختهسازی، اکسیداسیون پیشرفته، ازن زنی، فیلتراسیون غشایی و استخراج مایع ـ مایع اشاره کرد (4, 10-13).
در این میان روش جذب به دلیل بهرهبرداری آسان، هزینهی سرمایهگذاری پایین، عدم حساسیّت به مواد سمّی، توانایی تصفیهی فرمهای غلیظشدهی رنگ و امکان استفادهی مجدد از جاذب از طریق احیاء، بهعنوان یک تکنیک موثر برای رنگ زدایی فاضلاب به کار رفته است (2, 11, 14). هر چند معایبی ازجمله: بعضا" نیاز به اصلاح شیمیایی جاذب، غیر مخرب بودن فرآیند (مادهی آلاینده در نهایت از بین نمیرود)، کاهش خصوصیات جاذب در نتیجهی احیاء و استفادهی مجدد از آن نیز برای این تکنیک مطرح میباشد (2). انواع مختلفی از جاذبهای طبیعی و سنتتیک در حذف رنگ مورد بررسی قرارگرفتهاند که در این بین جاذبهایی با اندازهی نانو بهدلیل برخورداری از مساحت سطح کافی و عملکرد بهتر در مقایسه با ذرات میکرون تا زیر میکرون بیشتر مورد توجه هستند (11).
رنگ راکتیو قرمز 198 (Reactive Red 198) از نظر ساختاری جزء رنگهای مونو آزوست که در حال حاضر در صنایع نساجی داخل کشور کاربرد گستردهای دارد (9). ویو درسال 2008 در تایوان، تجزیهپذیری مادهی رنگزای راکتیو قرمز 198 را با استفاده از فرآیند ازن زنی کاتالیتیکی درحضور نانو کریستال MgO مورد بررسی قرارداد (15). مطالعهی دتّوی و همکاران در سال 2009 در هند، تجزیهی نوری راکتیو قرمز 198 را بر روی سطح TiO2 مورد ارزیابی قرار داد (16). در مطالعهی دیگری که توسط فرجی و همکاران در سال 2010 در ایران انجام شد استفاده از نانوذرات مغناطیسی اصلاح شده با سورفکتانت کاتیونی(ستیلتری متیل آمونیوم) بهعنوان جاذبی برای حذف رنگهای راکتیو بلاک 5، راکتیو قرمز 198 و راکتیو آبی 21 مورد بررسی قرارگرفت (17). در مطالعهی اسماعیلی و همکارش در سال 2012 در ایران، تجزیه راکتیو قرمز 198 با استفاده از قارچ آسپرژیلوس فلاووس بررسی شد (18). دبرسّی و همکاران در سال2012 در برزیل، استفاده از ذرات چیتوسان N- لوریل را در حذف راکتیو قرمز 198 مورد بررسی قراردادند (19).
این مطالعه با هدف بررسی بازده حذف مادهی رنگزای راکتیو قرمز 198 از محلولهای آبی توسط نانو ذرات پراکسید کلسیم انجام شد. در این راستا اثر پارامترهای مختلف pH اولیهی محلول، غلظت اولیهی رنگ، دوز جاذب و زمان تماس به منظور بهینه نمودن شرایط حذف مورد بررسی قرارگرفت. مطالعهی سنتیکهای جذب و مدلهای ایزوترم جذب لانگمویر و فروندلیچ انجامگردید. همچنین کارایی این جاذب در حذف رنگ راکتیو قرمز 198 از فاضلاب کارخانهی یزدباف بررسی شد.
مواد و روشها
این تحقیق یک مطالعهی تجربی است که در بازهی زمانی بهار و تابستان 93 در مرکز تحقیقات مهندسی بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی کرمان انجام شد. این مطالعه ابتدا روی محلول سنتتیک و پس از تعیین شرایط بهینه روی فاضلاب کارخانهی یزدباف انجام شد. رنگ راکتیو قرمز 198 مورد استفاده در این مطالعه از کارخانهی الوان ثابت تهیه گردید. ویژگیهای این رنگ در جدول 1 آورده شدهاست.
بقیهی موادّ مورد استفاده شامل کلسیم کلراید (5/99%)، محلول آب اکسیژنه (35%)، آمونیاک (25%)، هیدروکسید سدیم و اسید کلرید ریک از شرکت مرک آلمان تهیه گردید. پلی اتیلن گلیکول 200 (PEG 200) مورد استفاده نیز از شرکتSharlau خریداری شد. در تمام مراحل آزمایش تنظیم pH با استفاده از محلول اسید کلریدریک 1دهم نرمال و یا هیدروکسید سدیم 1دهم نرمال انجام شد. جهت تعیین غلظت رنگ در نمونهها دستگاه اسپکتروفوتومتر UV-VIS مدل UV-1800 ساخت شرکت SHIMADZU در طول موج 518 نانومتر مورد استفاده قرارگرفت. در همه آزمایشها pH با استفاده از دستگاه pH متر مدل Hanna 211 اندازهگیری شد. جهت تعیین خصوصیات جاذب از نظر ریختشناسی، اندازه و توزیع ذرات از میکروسکوپ الکترونی عبوری (TEM: Transmission Electron Microscopy) مدل LEO912-AB و جهت شناسایی و تعیین ترکیب شیمیایی نانوذرات از دستگاه پراش اشعه ایکس (XRD: X-Ray Diffraction) مدل X-Pert Philips استفاده شد.
سنتز نانو ذرات پراکسید کلسیم طبق روش ذیل انجام شد (20): 3 گرم کلرید کلسیم در 3 میلیلیتر آب مقطر حل شد.15 میلیلیتر محلول آمونیاک (1 مولار) و 120 میلیلیتر پلی اتیلن گلیکول 200 به محلول در حال اختلاط، اضافه شد. سپس 15 میلیلیتر آب اکسیژنه 30% (سه قطره در دقیقه) به مخلوط اضافه گردید. مراحل آمادهسازی جاذب در دمای اتاق در یک ظرف شیشهای 250 میلیلیتری که بهطور مداوم و باسرعت ثابت درحال اختلاط بود، انجام شد. بعد از 2 ساعت اختلاط یک محلول شفاف و بیرنگ متمایل به زرد بهدست آمد. محلول NaOH تا بهدست آمدن pH 13به محلول اضافه شد که نتیجهی آن تولید سوسپانسیونی سفید رنگ بود. پس از ته نشینی، رسوب سفید رنگ بهوسیلهی کاغذ صافی، جدا و بعد از آن سه بار با محلول NaOH و دو مرحله با آب مقطر شسته شد تا pH برابر 4/8 برای آب خروجی بهدست آمد. این رسوب به مدت 2 ساعت در آون 80 درجه سانتیگراد، خشک و بعد از خشک شدن در هاون چینی خرد شد.
در این مطالعه تکنیک سنتز بر اساس ترسیب پراکسید نامحلول با اضافه کردن پراکسید هیدروژن طبق واکنش 1 است :
(1) CaO2 (hydrate) + 2HCl CaCl2 + H2O2
اضافه کردن آمونیاک و در نتیجه آن خنثیسازی اسید کلریدریک واکنش را به سمت تولید رسوب پراکسید هدایت میکند (واکنش 2):
(2) 2NH4Cl 2HCl + 2NH3
محلول استوک از رنگ مورد نظر با غلظت 1000 میلیگرم بر لیتر تهیه شد. غلظتهای 5، 10، 25، 50، 75 و 100 میلی گرم بر لیتر از محلول استوک جهت ترسیم منحنی استاندارد ساخته شد. برای تعیین غلظتهای مجهول رنگ از این منحنی استفاده گردید. کلیه آزمایشها در دمای محیط و در بشرهای 200 میلی لیتری صورت گرفت. حجم نمونه 100 میلیلیتر و غلظت رنگ آن 100 میلیگرم بر لیتر بود. فاکتورهای موثر بر جذب شامل pH ( 3، 5، 7، 8، 9، 11 و 13 )، زمان تماس ( 5، 10، 20، 30، 40، 50، 60، 70، 80 و 90 دقیقه)، غلظت اولیهی رنگ (10، 50، 100، 150، 200، 250 و 300 میلیگرم بر لیتر) و میزان جاذب (5 صدم و 2، 3، 4، 5 و 6 دهم گرم) بررسی شدند. در طول زمان واکنش محتویات ظرف بهوسیلهی یک همزن مغناطیسی با سرعت حدود 200 دور در دقیقه، هم زده و پس از اتمام زمان واکنش به مدت 10 دقیقه با سرعت 3000 دور در دقیقه سانتریفیوژ شد. سپس غلظت رنگ باقیمانده با استفاده از دستگاه اسپکتروفوتومتر در طول موج 518 نانومتر اندازهگیری شد. بهمنظور حصول اطمینان از صحت نتایج، کلیه آزمایشها بهصورت سه بار تکرار، انجام و از میانگین مقادیر اندازهگیری شده استفاده گردید.
بهمنظور تعیین میزان تاثیر پارامترهای مختلف بر بازدهی حذف رنگ راکتیو قرمز 198 توسط نانو ذرات سنتز شده، کارایی فرآیند در هر مرحله از آزمایش از رابطهی 3 بهدست آمد.
(3) × 100 Removal rate %=
که در آن C0 و Ct بهترتیب نشاندهندهی غلظت اولیهی رنگ و غلظت رنگ در زمان t بر حسب میلیگرم بر لیتر میباشد. بهمنظور مطالعهی ایزوترمهای جذب، مدلهای ایزوترم لانگمویر و فروندلیچ مورد بررسی قرارگرفت. شرایط بهینهی بهدست آمده، روی نمونهی واقعی کارخانهی نساجی یزدباف نیز، انجام و بازدهی حذف محاسبه گردید. خصوصیات فیزیکی و شیمیایی نمونهی فاضلاب کارخانهی یزدباف به شرح ذیل می باشد: اکسیژن مورد نیاز شیمیایی (COD) ، 1600 میلی گرم بر لیتر، کدورت 640 واحد ان تی یو، pH 11، کل جامدات معلق (TSS) 2200 میلی گرم بر لیتر، غلظت رنگ در طول موج 518 نانومتر 22 میلی گرم بر لیتر و هدایت الکتریکی (EC) 4840 میکروزیمنس بر سانتی متر.
تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار SPSS نسخه 21، EXCEL 2007 و تعیین سطح معناداری با استفاده از تست پیرسون انجام شد.
یافتهها
خصوصیات نانو ذرات سنتز شده: جهت تعیین ریختشناسی، اندازه و توزیع نانو ذرات پراکسید کلسیم سنتزشده از میکروسکوپ الکترونی عبوری (TEM) استفاده شد (شکل 1). با توجه به شکل 1 نانو ذرات سنتز شده دارای اشکال کروی یکنواخت با اندازهی متوسط 25-15 نانومتر می باشد. این ذرات نانو کریستالی با تراکم کم و توزیع اندازهای متوسط مشاهده میشوند. نمودار 2 نیز الگوی XRD جاذب سنتز شده را نشان میدهد. طیف XRD جاذب سنتز شده مطابق با XRD پراکسید کلسیم استاندارد (ICDD Card=03-0865) می باشد.
تاثیر pH محلول: جهت تعیین اثر pH بهعنوان یک فاکتور مهم روی حذف رنگ RR198 با استفاده از نانو ذرات CaO2، 100 میلی لیتر محلول رنگی با غلظت اولیه 100 میلیگرم بر لیتر در pH های 3، 5، 7، 8، 9، 11 و 13 به مدت 60 دقیقه در تماس با 4دهم گرم جاذب قرارگرفت. نتایج نشانداد با افزایشpH از 3 به 13 بازدهی حذف از 88/95 درصد به 51/61 درصد کاهش یافت. با توجه به اینکه با افزایش pH از 3 به 7 بازدهی حذف کاهش چندانی نداشت (از 88/95 درصد به 91/94 درصد)، pHمعادل 7 بهعنوانpH بهینه در آزمایشهای بعدی در نظرگرفته شد. تحلیل آماری نشان داد در فرآیند جذب، pH با بازدهی حذف دارای رابطهی معناداری می
جدول 1: مشخصات رنگ راکتیو قرمز 198
شکل 1: تصویر TEM از نانوذرات پراکسید کلسیم سنتز شده
|
تاثیر زمان تماس: حذف رنگ راکتیو قرمز 198 با استفاده از پراکسید کلسیم در زمانهای تماس 5، 10، 20، 30، 40، 50، 60، 70، 80 و 90 دقیقه، در pH برابر 7، برای غلظت اولیه 100میلیگرم بر لیتر رنگ و 4دهم گرم پراکسید کلسیم بررسی شد. براساس نتایج و با افزایش زمان تماس، ظرفیت جذب و بازدهی حذف افزایش یافت و بعد از رسیدن به زمان تعادل (50 دقیقه) تقریبا ثابت
نمودار 2: الگوی XRD نانوذرات پراکسید کلسیم سنتز شده
جدول2: پارامترهای ایزوترم لانگمویر و فروندلیچ برای جذب رنگ راکتیو قرمز 198 توسط نانو جاذب پراکسید کلسیم
جدول3: پارامترهای سنتیک شبه درجه اول و شبه درجه دوم برای جذب رنگ راکتیو قرمز 198 روی نانو جاذب پراکسید کلسیم
|
تاثیر دوز جاذب: با افزایش جرم پراکسید کلسیم از 5 صدم گرم به 6 دهم گرم در 100 میلیلیتر محلول رنگی با غلظت 100 میلیگرم بر لیتر در زمان تماس تعادلی (50 دقیقه) و در pH معادل 7 بازدهی حذف از 99/30 درصد به 58/99 درصد افزایش یافت. بازدهی حذف در دوز جاذب 4، 5 و 6 دهم گرم بهترتیب برابر 74/96، 24/98 و 58/99 درصد حاصل شد. با توجه به اختلاف بین بازدهی حذف در دوزهای مختلف جاذب، دوز 4دهم گرم در 100 میلی لیتر بهعنوان دوز بهینه قابل قبول می باشد، اما ظرفیت جذب با افزایش دوز جاذب روندی کاهشی داشت. با توجه به آنالیز آماری صورت گرفته رابطهی بین دوز جاذب و ظرفیت جذب (PV=0.001) و دوز جاذب و بازدهی حذف (PV=0.001) رابطهی معناداری می باشد.
تاثیر غلظت اولیه رنگ: در این مرحله 100 میلیلیتر از محلول رنگی با غلظتهای 10، 50، 100، 150، 250،200 و 300 میلیگرم بر لیتر در pHبرابر 7 به مدت 50 دقیقه در تماس با 4 دهم گرم جاذب قرارگرفت. با افزایش غلظت اولیهی رنگ از 10 میلیگرم بر لیتر به 300 میلیگرم بر لیتر، بازدهی حذف از 99 درصد به 87/77 درصد کاهش یافت. ازنظر آماری بین بازدهی حذف و غلظت رنگ رابطهی معناداری وجود دارد (PV=0.000). از طرف دیگر با افزایش غلظت اولیهی رنگ از 10 میلیگرم بر لیتر به 300 میلیگرم بر لیتر ظرفیت جذب جاذب از 75/24 میلی گرم بر گرم به 062/584 میلیگرم بر گرم افزایش داشت. ظرفیت جذب با غلظت اولیهی رنگ از نظر آماری رابطهی معناداری دارد (PV=0.000).
مطالعهی مدلهای ایزوترم جذب: در این مطالعه، مدلهای ایزوترم جذب لانگمویر و فروندلیچ مورد بررسی قرار گرفتند. رابطهی 4 مدل ایزوترم فروندلیچ را نشان میدهد:
(4) =
که در آن qeمقدار رنگ جذب شده به ازای واحد جرم جاذب mg/g))، Ce غلظت تعادلی رنگ در محلول (mg/l)، Kf و n ثابتهای فروندلیچ هستند که ازطریق رسم نمودار log qe در مقابل log Ce بهدست میآید.
رابطهی 5 معادله لانگمویر را نشان میدهد: (5)
که در آن qe مقدار رنگ جذب شده به ازای واحد جرم جاذب (mg/g)، Ceغلظت تعادلی رنگ در محلول (mg/l)، qm حداکثر مقدار مادهی جذب شونده روی جاذب در زمان تعادل (حداکثر ظرفیت جذب) (mg/g) و b ثابت لانگمویر است که از طریق رسم نمودار Ce/qe در مقابل Ce بهدست میآید.
با توجه به نتایج بدست آمده حذف رنگ راکتیو قرمز 198 توسط نانو جاذب پراکسید کلسیم از ایزوترم جذب مدل لانگمویر با ضریب همبستگی( ضریب تعیین) R2=0.953(همبستگی بین غلظت تعادلی رنگ در محلول و نسبت بین غلظت تعادلی و حداکثر ظرفیت جذب تعادلی) نسبت به ایزوترم جذب مدل فروندلیچ با ضریب همبستگی (ضریب تعیین) R2=0.918 (همبستگی بین غلظت تعادلی رنگ در محلول و ظرفیت جذب جاذب ) پیروی میکند. پارامترهای حاصل از مدلهای ایزوترم جذب در جدول 2 آورده شده است.
مطالعهی سنتیک جذب سطحی: برای ارزیابی سنتیک جذب رنگ راکتیو قرمز 198، دادههای حاصل با معادلههای شبه درجهی اول و دوم مطابقت داده شد (روابط 6 و 7 ) (21).
معادلهی شبه دریجه اول:
(6)
معادلهی شبه درجهی دوم: (7)
که در آن qe ظرفیت جذب جاذب در زمان تعادل (mg/g)، qt ظرفیت جذب جاذب در زمان t (mg/g) و k1، k2 مقادیر ثابت هستند. براساس نتایج، حذف رنگ مورد نظر از سنتیک شبه درجهی دوم با ضریب همبستگی (ضریب تعیین) R2=0.999 پیروی میکند. نتایج حاصل از بررسی سنتیک شبه درجهی اول و دوم در جدول 3 ذکر شده است.
بازدهی حذف رنگ راکتیو قرمز 198 در نمونه واقعی: بازدهی حذف رنگ راکتیو قرمز 198 از فاضلاب کارخانهی یزدباف در شرایط بهینه ( pH معادل 7، مقدار 4 دهم گرم پراکسید کلسیم در 100 میلی لیتر و زمان 50 دقیقه ) 18/76 درصد گزارش شد.
بحث
تاثیر pH: از آنجا که pH محلول بر بار سطحی جاذب، درجهی یونیزاسیون آلایندههای مختلف، جداسازی گروههای کاربردی بر روی سایتهای فعال جاذب تاثیرگذار است، لذا نقش مهمی در فرآیند جذب ایفا میکند (22). نتایج نشان داد که جاذب مورد بررسی در محدودهیpH اسیدی بالاترین بازده را دارد. به طوریکه با افزایش pH از 3 به 7 بازدهی حذف کاهش چندانی نداشت (از 88/95 درصد به 91/94 درصد)، اما با افزایش بیشتر pH به 13 بازده به 51/61 درصد کاهش یافت. رنگ مورد بررسی بهدلیل وجود گروههای سولفیت در فرم آنیونی است (17). با توجه به نتایج میتوان نتیجهگیری کرد که پراکسید کلسیم از جمله جاذبهایی است که pHzpc (zero point charge) آن کمی بیشتر از 7 می باشد و در این صورت در pH < pHzpc (pH<7) دارای بار سطحی مثبت بوده و با توجه به ماهیّت آنیونی رنگ راکتیو قرمز 198، هم نیروی جاذبهی الکترواستاتیک بین جاذب و آلاینده و هم بازده حذف افزایش مییابد و برعکس در pH > pHzpc (PH>7) دارای بار سطحی منفی بوده و با افزایش نیروی دافعه الکترواستاتیک بین جاذب و آلاینده بازدهی حذف کاهش مییابد. نتایج بهدست آمده با نتایج زارعی و همکاران در سال 2012 در ایران با موضوع آماده سازی ترکیب کربن فعال ـ پلی آنیلین جهت حذف راکتیو قرمز 198 (pH=3 )، دواتّا و همکاران در سال 2009 در هند با هدف جذب رنگ راکتیو قرمز روی سطح TiO2 (pH=3 )، فرجی و همکاران در سال 2010 در ایران با موضوع استفاده از نانوذرات مغناطیسی پوشیده شده با ستیل تری متیل آمونیوم بروماید جهت حذف رنگهای راکتیو (pH=3)، بذرافشان و همکاران در سال 2012 در ایران با هدف حذف رنگ راکتیو قرمز 198 با استفاده از خاکستر زائدات پسته (pH=2)، قانعیان و همکاران در سال 2010 در ایران با موضوع جذب رنگ راکتیو قرمز 198 با استفاده از نانو ذرات دی اکسید تیتانیم (pH=4) مطابقت دارد (16, 17, 23-25).
تاثیر زمان تماس: با افزایش زمان تماس از 5 به 90 دقیقه بازدهی حذف از 54/71 درصد به 51/96 درصد و ظرفیت جذب از 85/178 به 275/241 میلیگرم بر گرم افزایش یافت و بعد از رسیدن به زمان تعادل (50 دقیقه) تقریبا ثابت ماند. بازده حذف برای زمانهای 10، 20، 30، 40، 50، 60، 70 و80 دقیقه به ترتیب برابر 36/79، 25/81، 73/86، 17/92، 05/95، 86/95، 94/95 و 2/96 درصد و ظرفیت جذب به ترتیب معادل 4/198، 125/203، 825/216، 425/230، 625/237، 65/239، 85/239 و 5/240 میلی گرم بر گرم حاصل شد. در ابتدا و در مراحل اولیهی جذب شمار زیادی از سایتهای سطحی برای انجام جذب در دسترس بوده و بدین دلیل بیش از 85 درصد بازدهی حذف طی 30 دقیقه اول حاصل شد. نتایج مطالعات قانعیان و همکارانش در سالهای 2010، 2011 و 2012 در ایران با موضوع حذف رنگ راکتیو قرمز 198 بهترتیب با استفاده از نانو ذرات دی اکسید تیتانیم، پودر استخوان ماهی مرکب و پودر هسته انار و مطالعهی بذرافشان و همکارانش در سال 2012 در ایران با هدف حذف رنگ مورد نظر بهوسیلهی خاکستر حاصل از زایدات پسته و مطالعهی ززولی و همکارانش در سال 2013 در ایران با موضوع بررسی میزان جذب رنگ راکتیو قرمز 198 با استفاده از گل قرمز فعال شده، تاییدکنندهی نتایج مطالعهی حاضر می باشد (22-24, 26, 27).
تاثیر جرم جاذب: بررسی اثر جرم جاذب و تعیین جرم بهینهی جاذب مورد استفاده در فرآیندهای جذب یکی از مهمترین مسایلی است که باید مورد توجه قرارگیرد. در این مطالعه با افزایش میزان جاذب از 5 صدم گرم به 6 دهم گرم، بازدهی حذف از 99/30 به 58/99 درصد افزایش و ظرفیت جذب از 84/619 به 97/165میلیگرم بر گرم کاهش یافت. در دوزهای جاذب 2، 3، 4 و 5 دهم گرم بازده حذف به ترتیب 522/65، 048/87، 742/96 و 236/98 درصد و ظرفیت جذب به ترتیب 61/327، 16/290، 855/241 و 472/196 میلی گرم بر گرم بدست آمد. در واقع با افزایش میزان جاذب بهدلیل افزایش نسبت جاذب به رنگ و بهعبارتی افزایش سطح و محلهای جذب، درصد حذف رنگ افزایش مییابد. اما از طرفی دیگر، ظرفیّت جذب بهدلیل اینکه کل نقاط فعال سطح جاذب بهطور کامل مورد استفاده قرارنمیگیرد، کاهش می یابد. روند مشابهی درخصوص این موضوع در مطالعات قانعیان و همکارانش در سالهای 2010 و 2011 در ایران با موضوع بررسی کارایی نانوذرات دی اکسید تیتانیم و پودر استخوان ماهی مرکب در حذف رنگ راکتیو قرمز 198، بذرافشان و همکارانش در سال 2012 در ایران با هدف رنگزدایی راکتیو قرمز 198 بهوسیلهی خاکستر حاصل از زایدات پسته، ززولی و همکارانش در سال 2013 در ایران در زمینهی جذب راکتیو قرمز 198 از محلولهای آبی با استفاده از گل قرمز فعال شده و اصیلیان و همکارانش در سال 2010 در ایران با موضوع استفاده از لجن حاصل از فرآیند انعقاد تصفیه خانهی آب در جذب راکتیو قرمز 198 گزارش شده است (22-24, 27, 28).
تاثیر غلظت اولیهی رنگ: غلظت اولیهی رنگ، فراهمکنندهی نیروی محرکهی قابل ملاحظه جهت غلبه بر کل مقاومت حاصل از انتقال جرم رنگ بین فازهای جامد و مایع است و این یکی از عواملی است که میزان جذب را تحت تاثیر قرار میدهد (23). در این مطالعه با افزایش غلظت رنگ از 10 به 300 میلی گرم بر لیتر بازدهی حذف با یک روند کاهشی به ترتیب 99، 26/99، 04/94، 09/89، 38/82، 52/80 و 87/77 درصد و ظرفیت جذب رنگ با یک روند افزایشی به ترتیب 75/24، 08/124، 10/235، 10/334، 90/411، 23/503 و062/584 میلیگرم بر گرم محاسبه شد. با افزایش غلظت اولیهی رنگ در یک جرم جاذب ثابت میزان سطح فعال در دسترس برای جذب ثابت مانده، اما تعداد مولهای آلاینده موجود در محیط واکنش، افزایش و در نتیجه بازدهی حذف کاهش می یابد. از طرفی دیگر با افزایش غلظت اولیهی رنگ نیروی انتقال جرم افزایش یافته و این پدیده بر نیروی مقاومت کننده در برابر جذب غلبه کرده و باعث ایجاد نیروی رانش قابل توجهی جهت انتقال آلاینده از فاز مایع به سطح مشترک جاذب ـ مایع میشود و این امر موجب خود افزایش ظرفیت جذب میگردد. در این راستا نتایج مشابهی توسط قانعیان و همکارانش در سالهای 2010، 2011 و 2012 در ایران که به بررسی حذف رنگ راکتیو قرمز 198 بهترتیب با استفاده از نانو ذرات دی اکسید تیتانیم، پودر استخوان ماهی مرکب و پودر هستهی انار پرداختند و اصیلیان و همکارانش در سال 2010 در ایران که حذف رنگ راکتیو قرمز 198 را از طریق جذب روی لجن حاصل از فرآیند انعقاد تصفیهخانهی آب مورد مطالعه قراردادند، گزارش شده است (24, 26-28).
ایزوترم جذب: معادلهی ایزوترمها میتواند توصیفکنندهی چگونگی وقوع واکنش بین جذبشونده با مادهی جاذب باشد. بهعبارتی دیگر معادلهی ایزوترم نشاندهندهی ارتباط بین غلظت رنگ در محلول و مقدار رنگ جذب شده بر سطح جاذب، در شرایطی که هر دو فاز در حال تعادل با یکدیگر قراردارند، میباشد (23). در این مطالعه، مدلهای ایزوترم جذب لانگمویر و فروندلیچ مورد بررسی قرارگرفتند. نتایج حاصل از جذب راکتیو قرمز 198 بر روی جاذب پراکسید کلسیم با مدل لانگمویر با ضریب همبستگی R2=0.953نتایج بهتری را نسبت به مدل فروندلیچ نشان داد. مدل ایزوترم لانگمویر برای جذب سطحی تک لایه بر روی سطحی حاوی تعداد محدودی از سایتهای جذب یکسان و مشابه صحیح می باشد (23).
با توجه به نتایج گزارش شده توسط اصیلیان و همکارانش در سال 2010 در ایران در زمینهی حذف رنگ راکتیو قرمز 198 با استفاده از لجن حاصل از انعقاد تصفیهخانهی آب، دوتّا و همکارانش در سال 2009 در هند با موضوع حذف رنگ راکتیو قرمز 198 با استفاده از TiO2، فرجی و همکارانش در سال 2010 در ایران با هدف حذف رنگ راکتیو قرمز 198 با استفاده از نانو ذرات مغناطیسی پوشیده شده با ستیل تری متیل آمونیوم بروماید و موسوی و همکارش در سال 2009 در ایران با هدف استفاده از نانو ذرات MgO در حذف رنگ راکتیو قرمز 198، حذف رنگ مورد نظر از مدل ایزوترم لانگمویر پیروی میکند. (6, 16, 17, 28).
سنتیک جذب: به منظور بررسی مکانیسم جذب راکتیو قرمز 198 روی جاذب پراکسید کلسیم نتایج حاصلشده با معادلات شبه درجهی اول و دوم بررسی شدند. براساس نتایج جذب رنگ مورد نظر روی جاذب پراکسید کلسیم از معادلهی شبه درجهی دوم با ضریب همبستگی R2=0.999 پیروی میکند. این نتیجه با یافتههای سایر محققان ازجمله موسوی و همکارش در سال 2009 در ایران با هدف حذف رنگ راکتیو بلو 19 و راکتیو قرمز 198 با استفاده از نانو ذرات MgO، فرجی و همکارانش در سال 2010 در ایران با موضوع بررسی نانو ذرات مغناطیسی پوشیده با ستیل تری متیل آمونیوم بروماید بهعنوان جاذبی کارآمد در حذف رنگهای راکتیو از فاضلاب صنایع نساجی و ساقی و همکارانش در سال 2012 در ایران با هدف بررسی کارایی لجن فعال خشک شده در حذف رنگ راکتیو نارنجی 3R مطابقت دارد (6, 17, 29).
بازده در نمونهی واقعی: بهدلیل وجود مداخلهکنندههای موجود، بازدهی حذف در فاضلاب واقعی (18/76 درصد) کمتر از نمونهی سنتتیک (58/99 درصد) میباشد.
بر اساس نتایجحاصلشدهو با توجه به بازدهی بهدست آمده برای جاذب مورد بررسی و سنتز آسان این جاذب می توان از آن جهت تصفیهی فاضلابهای رنگی استفاده نمود. همچنین میتوان کاربرد آن را در حذف سایر مواد آلی موجود در محیطهای آبی پیشنهاد نمود.
تشکر و قدردانی
این مقاله حاصل پایاننامهی مقطع کارشناسی ارشد رشتهی مهندسی بهداشت محیط می باشد که به شماره طرح 93381 زیر نظر مرکز تحقیقات مهندسی بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی کرمان و با حمایت معاونت تحقیقات و فناوری این دانشگاه انجام یافته است. بدینوسیله نویسندگان از مساعدتهای آنان که هموارکنندهی انجام این پژوهش بودهاند، سپاسگزاری میکنند.
References
- Iram M, Guo C, Guan Y, Ishfaq A, Liu H. Adsorption and magnetic removal of neutral red dye from aqueous solution using Fe< sub> 3 O< sub> 4 hollow nanospheres. Journal of hazardous materials. 2010;181(1):1039-50.
- Nidheesh PV, Gandhimathi R, Ramesh ST. Degradation of dyes from aqueous solution by Fenton processes: a review. Environmental Science and Pollution Research. 2013;20(4):2099-132.
- Leili M, Ramavandi B. The efficiency evaluation of activated carbon prepared from date stones for removal of methylene blue dye from aqueous solutions. Journal of Sabzevar University of Medical Sciences. 2014;21(3):502-13. (Persian)
- Dawood S, Sen TK, Phan C. Synthesis and Characterisation of Novel-Activated Carbon from Waste Biomass Pine Cone and Its Application in the Removal of Congo Red Dye from Aqueous Solution by Adsorption. Water, Air, & Soil Pollution. 2014;225(1):1-16.
- Xu D, Gu C, Chen X. Adsorption and removal of acid red 3R from aqueous solution using flocculent humic acid isolated from lignite. Procedia Environmental Sciences. 2013;18:127-34.
- Moussavi G, Mahmoudi M. Removal of azo and anthraquinone reactive dyes from industrial wastewaters using MgO nanoparticles. Journal of hazardous materials. 2009;168(2):806-12.
- Chagas NV, Quinaia SP, Anaissi FJ, Santos JM, Felsner ML, Justi KC. Clay and charcoal composites: characterisation and application of factorial design analysis for dye adsorption. Chemical Papers. 2014;68(4):553-63.
- Dos Santos AB, Cervantes FJ, Van Lier JB. Review paper on current technologies for decolourisation of textile wastewaters: perspectives for anaerobic biotechnology. Bioresource Technology. 2007;98(12):2369-85.
- Ghaneian MT, Ehrampoush MH, Ghanizadeh G, Momtaz M. Study of Eggshell Performance as a Natural Sorbent for the Removal of Reactive Red 198 Dye from Aqueous Solution. Journal of Tolue Behdasht. 2011;10(1):70-81.(Persian)
- Tan KA, Morad N, Teng TT, Norli I, Panneerselvam P. Removal of cationic dye by magnetic nanoparticle (Fe3O4) impregnated onto activated maize cob powder and kinetic study of dye waste adsorption. APCBEE Procedia. 2012;1:83-9.
- Badruddoza A, Hazel GSS, Hidajat K, Uddin M. Synthesis of carboxymethyl-β-cyclodextrin conjugated magnetic nano-adsorbent for removal of methylene blue. Colloids and Surfaces A: Physicochemical and Engineering Aspects. 2010;367(1):85-95.
- Bellir K, Bouziane IS, Boutamine Z, Lehocine MB, Meniai A. Sorption study of a basic dye “Gentian violet” from aqueous solutions using activated bentonite. Energy Procedia. 2012;18:924-33.
- Chowdhury S, Chakraborty S, Saha PD. Response surface optimization of a dynamic dye adsorption process: a case study of crystal violet adsorption onto NaOH-modified rice husk. Environmental Science and Pollution Research. 2013;20(3):1698-705.
- Belessi V, Romanos G, Boukos N, Lambropoulou D, Trapalis C. Removal of Reactive Red 195 from aqueous solutions by adsorption on the surface of TiO< sub> 2 nanoparticles. Journal of hazardous materials. 2009;170(2):836-44.
- Wu C-H. Effects of sonication on decolorization of CI Reactive Red 198 in UV/ZnO system. Journal of hazardous materials. 2008;153(3):1254-61.
- Dutta S, Parsons SA, Bhattacharjee C, Jarvis P, Datta S, Bandyopadhyay S. Kinetic study of adsorption and photo-decolorization of Reactive Red 198 on TiO< sub> 2 surface. Chemical Engineering Journal. 2009;155(3):674-9.
- Faraji M, Yamini Y, Tahmasebi E, Saleh A, Nourmohammadian F. Cetyltrimethylammonium bromide-coated magnetite nanoparticles as highly efficient adsorbent for rapid removal of reactive dyes from the textile companies’ wastewaters. Journal of the Iranian Chemical Society. 2010;7(2):S130-S44.
- Esmaeili A, Kalantari M. Bioremoval of an azo textile dye, Reactive Red 198, by Aspergillus flavus. World Journal of Microbiology and Biotechnology. 2012;28(3):1125-31.
- Debrassi A, Baccarin T, Demarchi CA, Nedelko N, Ślawska-Waniewska A, Dłużewski P, et al. Adsorption of Remazol Red 198 onto magnetic N-lauryl chitosan particles: equilibrium, kinetics, reuse and factorial design. Environmental Science and Pollution Research. 2012;19(5):1594-604.
- Olyaie E, Banejad H, Afkhami A, Rahmani A, Khodaveisi J. Development of a cost-effective technique to remove the arsenic contamination from aqueous solutions by calcium peroxide nanoparticles. Separation and Purification Technology. 2012;95:10-5.
- Akar T, Arslan S, Akar ST. Utilization of< i> Thamnidium elegans fungal culture in environmental cleanup: A reactive dye biosorption study. Ecological Engineering. 2013;58:363-70.
- Zazouli MA, Balarak D, Mahdavi Y, Ebrahimi M. Adsorption rate of 198 reactive red dye from aqueous solutions by using activated red mud. Iranian journal of health sciences. 2013;1(1):36-43.
- Bazrafshan E, Mostafapour FK, Barikbin B. Decolorization of Reactive Red 198 by means of pistachio-nut shell ash. journal of Birjand University of Medical Science. 2012;19(3):266-76.(Persian)
- Ghaneian MT, Ehrampoush MH, Rahimi S, Ghanizadeh G, Askarshahi M. Adsorption of Reactive Red 198 Dye on TiO2 Nano-particle from Synthetic Wastewater. Journal of Tolue Behdasht. 2010;3(4):59-70. (Persian)
- Zareyee D, Tayebi H, Javadi SH. Preparation of polyaniline/activated carbon composite for removal of reactive red 198 from aqueous solution. Iranian Journal of Organic Chemistry. 2012;4(1):799-802. (Persian)
- Ghaneian MT, Dehvari M, Taghavi M, Amrollahi M, Jamshidi B. Application of Pomegranate Seed Powder in the removal of Reactive Red 198 dye from aqueous solutions. journal of Health Science of Jondi Shapour. 2012;4(3):45-55. (Persian)
- Ghaneian MT, Ehrampoush MH, Dehvari M, Jamshidi B, Amrollahi M. A Survey of the Efficacy of Cuttle Fish Bone Powder in the Removal of Reactive Red 198 dye from Aqueous Solution. Journal of Tolue Behdasht. 2011;10(3,4):127-38. (Persian)
- Asilian H, Mousavi G, Mahmoodi M. Adsorption of Reactive Red 198 Azo Dye fromAqueous Solution onto theWaste Coagulation Sludge of theWater Treatment Plants. Journal of Health and Science. 2010;3(1):93-102. (Persian)
- Saghi MH, Allahabadi A, Rahmanisani A, Vazeiri T, Hekmatshoar R. Removal of Reactive Orange 3 dye from aqueous solution by biosorption technology. Journal of Sabzevar University of Medical Sciences. 2012;19(2):127-35. (Persian)
Original Article |
Mohammad Malakootian
Professor, Environmental Health Engineering Research Center, Department of Environmental Health, School of Public Health, Kerman University of Medical Sciences, Kerman, Iran
Ali Asadipour
Associate Professor, Department of Medicinal Chemistry, Pharmaceutical Research Center, School of Pharmacy, Kerman University of Medical Sciences, Kerman, Iran
Somayeh Mohammadi Senjedkooh
Msc student in Environmental Health Engineering, Department of Environmental Health, School of Public Health, Kerman University of Medical Sciences, Kerman, Iran
Received:23/09/2015, Revised:14/11/2015, Accepted:30/01/2016
Abstract
Background & Objectives: Textile industry is one of the largest industries producing dying wastewater. Discharge of this wastewater to acceptor waters endangers aquaticslife through reducing light transmission, reducing dissolve oxygen, and increasing COD. This study investigated the efficiency of calcium peroxide nanoparticles in removal of Reactive Red 198 from synthetic wastewater and wastewater of YAZDBAF textile factory.
Materials & Methods: This experimental study was performed in spring and summer of 2014 in Environmental Health Engineering Research Center of Kerman University of Medical Science. Characteristic of synthesized nanoparticles was determined by TEM and XRD. Adsorption experiments in batch system were performed on synthetic sample and real wastewater. The effect of solution pH (3-13), initial concentration of dye (10-300 mg/L), contact time (5-90 min) and adsorbent dosage (0.05-0.6 g) was investigated and adsorption isotherms were determined. Data was analyzed by SPSS version 21, Excel 2007 softwares and Pearson correlation coefficient.
Results: Synthesized adsorbent particles had uniformly spherical shape with approximately diameter of 15-25 nm. The optimum pH for removal of reactive red 198 was 3-7. The equilibrium contact time was 50 minutes and optimum dosage of adsorbent was 0.4 g/100 mL. In these optimum conditions, removal efficiency in synthetic and real sample was 99.58 and 76.18 percent, respectively.
Conclusion: Based on the results, calcium peroxide is an efficient adsorbent in removing reactive red 198 and, with attention to simplicity of synthesis, it can be used as an applied in treating textile wastewaters.
Keywords: Adsorption, Calcium peroxide, YAZDBAF factory
Corresponding author:
Ali Asadipour,
Department of Medicinal Chemistry, Pharmaceutical Research Center, School of Pharmacy, Kerman University of Medical Sciences, Kerman, Iran
E-mail: aliasadipour@yahoo.com
- Iram M, Guo C, Guan Y, Ishfaq A, Liu H. Adsorption and magnetic removal of neutral red dye from aqueous solution using Fe< sub> 3 O< sub> 4 hollow nanospheres. Journal of hazardous materials. 2010;181(1):1039-50.
- Nidheesh PV, Gandhimathi R, Ramesh ST. Degradation of dyes from aqueous solution by Fenton processes: a review. Environmental Science and Pollution Research. 2013;20(4):2099-132.
- Leili M, Ramavandi B. The efficiency evaluation of activated carbon prepared from date stones for removal of methylene blue dye from aqueous solutions. Journal of Sabzevar University of Medical Sciences. 2014;21(3):502-13. (Persian)
- Dawood S, Sen TK, Phan C. Synthesis and Characterisation of Novel-Activated Carbon from Waste Biomass Pine Cone and Its Application in the Removal of Congo Red Dye from Aqueous Solution by Adsorption. Water, Air, & Soil Pollution. 2014;225(1):1-16.
- Xu D, Gu C, Chen X. Adsorption and removal of acid red 3R from aqueous solution using flocculent humic acid isolated from lignite. Procedia Environmental Sciences. 2013;18:127-34.
- Moussavi G, Mahmoudi M. Removal of azo and anthraquinone reactive dyes from industrial wastewaters using MgO nanoparticles. Journal of hazardous materials. 2009;168(2):806-12.
- Chagas NV, Quinaia SP, Anaissi FJ, Santos JM, Felsner ML, Justi KC. Clay and charcoal composites: characterisation and application of factorial design analysis for dye adsorption. Chemical Papers. 2014;68(4):553-63.
- Dos Santos AB, Cervantes FJ, Van Lier JB. Review paper on current technologies for decolourisation of textile wastewaters: perspectives for anaerobic biotechnology. Bioresource Technology. 2007;98(12):2369-85.
- Ghaneian MT, Ehrampoush MH, Ghanizadeh G, Momtaz M. Study of Eggshell Performance as a Natural Sorbent for the Removal of Reactive Red 198 Dye from Aqueous Solution. Journal of Tolue Behdasht. 2011;10(1):70-81.(Persian)
- Tan KA, Morad N, Teng TT, Norli I, Panneerselvam P. Removal of cationic dye by magnetic nanoparticle (Fe3O4) impregnated onto activated maize cob powder and kinetic study of dye waste adsorption. APCBEE Procedia. 2012;1:83-9.
- Badruddoza A, Hazel GSS, Hidajat K, Uddin M. Synthesis of carboxymethyl-β-cyclodextrin conjugated magnetic nano-adsorbent for removal of methylene blue. Colloids and Surfaces A: Physicochemical and Engineering Aspects. 2010;367(1):85-95.
- Bellir K, Bouziane IS, Boutamine Z, Lehocine MB, Meniai A. Sorption study of a basic dye “Gentian violet” from aqueous solutions using activated bentonite. Energy Procedia. 2012;18:924-33.
- Chowdhury S, Chakraborty S, Saha PD. Response surface optimization of a dynamic dye adsorption process: a case study of crystal violet adsorption onto NaOH-modified rice husk. Environmental Science and Pollution Research. 2013;20(3):1698-705.
- Belessi V, Romanos G, Boukos N, Lambropoulou D, Trapalis C. Removal of Reactive Red 195 from aqueous solutions by adsorption on the surface of TiO< sub> 2 nanoparticles. Journal of hazardous materials. 2009;170(2):836-44.
- Wu C-H. Effects of sonication on decolorization of CI Reactive Red 198 in UV/ZnO system. Journal of hazardous materials. 2008;153(3):1254-61.
- Dutta S, Parsons SA, Bhattacharjee C, Jarvis P, Datta S, Bandyopadhyay S. Kinetic study of adsorption and photo-decolorization of Reactive Red 198 on TiO< sub> 2 surface. Chemical Engineering Journal. 2009;155(3):674-9.
- Faraji M, Yamini Y, Tahmasebi E, Saleh A, Nourmohammadian F. Cetyltrimethylammonium bromide-coated magnetite nanoparticles as highly efficient adsorbent for rapid removal of reactive dyes from the textile companies’ wastewaters. Journal of the Iranian Chemical Society. 2010;7(2):S130-S44.
- Esmaeili A, Kalantari M. Bioremoval of an azo textile dye, Reactive Red 198, by Aspergillus flavus. World Journal of Microbiology and Biotechnology. 2012;28(3):1125-31.
- Debrassi A, Baccarin T, Demarchi CA, Nedelko N, Ślawska-Waniewska A, Dłużewski P, et al. Adsorption of Remazol Red 198 onto magnetic N-lauryl chitosan particles: equilibrium, kinetics, reuse and factorial design. Environmental Science and Pollution Research. 2012;19(5):1594-604.
- Olyaie E, Banejad H, Afkhami A, Rahmani A, Khodaveisi J. Development of a cost-effective technique to remove the arsenic contamination from aqueous solutions by calcium peroxide nanoparticles. Separation and Purification Technology. 2012;95:10-5.
- Akar T, Arslan S, Akar ST. Utilization of< i> Thamnidium elegans fungal culture in environmental cleanup: A reactive dye biosorption study. Ecological Engineering. 2013;58:363-70.
- Zazouli MA, Balarak D, Mahdavi Y, Ebrahimi M. Adsorption rate of 198 reactive red dye from aqueous solutions by using activated red mud. Iranian journal of health sciences. 2013;1(1):36-43.
- Bazrafshan E, Mostafapour FK, Barikbin B. Decolorization of Reactive Red 198 by means of pistachio-nut shell ash. journal of Birjand University of Medical Science. 2012;19(3):266-76.(Persian)
- Ghaneian MT, Ehrampoush MH, Rahimi S, Ghanizadeh G, Askarshahi M. Adsorption of Reactive Red 198 Dye on TiO2 Nano-particle from Synthetic Wastewater. Journal of Tolue Behdasht. 2010;3(4):59-70. (Persian)
- Zareyee D, Tayebi H, Javadi SH. Preparation of polyaniline/activated carbon composite for removal of reactive red 198 from aqueous solution. Iranian Journal of Organic Chemistry. 2012;4(1):799-802. (Persian)
- Ghaneian MT, Dehvari M, Taghavi M, Amrollahi M, Jamshidi B. Application of Pomegranate Seed Powder in the removal of Reactive Red 198 dye from aqueous solutions. journal of Health Science of Jondi Shapour. 2012;4(3):45-55. (Persian)
- Ghaneian MT, Ehrampoush MH, Dehvari M, Jamshidi B, Amrollahi M. A Survey of the Efficacy of Cuttle Fish Bone Powder in the Removal of Reactive Red 198 dye from Aqueous Solution. Journal of Tolue Behdasht. 2011;10(3,4):127-38. (Persian)
- Asilian H, Mousavi G, Mahmoodi M. Adsorption of Reactive Red 198 Azo Dye fromAqueous Solution onto theWaste Coagulation Sludge of theWater Treatment Plants. Journal of Health and Science. 2010;3(1):93-102. (Persian)
- Saghi MH, Allahabadi A, Rahmanisani A, Vazeiri T, Hekmatshoar R. Removal of Reactive Orange 3 dye from aqueous solution by biosorption technology. Journal of Sabzevar University of Medical Sciences. 2012;19(2):127-35. (Persian)