Document Type : Original Article
Authors
Abstract
Background: Pain is common and distressing symptoms that patients experience before appendectomy. The purpose of this study is to examine the effect of ear acupressure on severity of pain in appendectomy candidate patients.
Materials and methods: This is a one-blinded randomized control trial study including 72 patients divided in 3 groups who were scheduled to appendectomy surgery in Bidokht hospital inGonabad City. Participants were selected using convenience sampling method and randomly divided into three groups: intervention, placebo and control. All three groups received routine treatment. The intervention patients which received acupressure at the true points (Thalamus) and placebo group which received acupressure at sham (false) points for 15 minutes. The data were analyzed by SPSS software (19 versions) and descriptive and Inferential statistics were used. P-values less than 0.05 were considered significant.
Results: Based on the results of study, applying acupressure at the true point correctly significantly reduce the severity of pain at minute 30 ((p = 0/02) in the intervention groups compare with control and placebo groups.
Conclusion: Acupressure at the thalamus point in ear can decrease severity of pain in appendectomy candidate patients
Keywords
مقدمه
درد پدیدهای بیاهمیت نیست، بلکه مسئله و مشکلی بهداشتی بهشمارمیآید [1]. درد موجب تحریک پاسخ سمپاتیکی و از این طریق باعث تاکیکاردی، افزایش فشار خون، انقباض عروق شریانی، کاهش خونرسانی به زخم و کاهش فشار نسبی بافتها میشود [2]. در شرایطی که مددجو درد دارد، پرستار میتواند از راهکارهای دارویی و غیردارویی بهمنظور کنترل درد استفاده کند [3]. بهطور کلی، برای کنترل درد سعی میشود که نخست از روشهای کمتر تهاجمی و ایمنتری استفاده شود [3]. برای تسکین درد، با توجه به علت ایجاد درد، از داروهای مختلفی نظیر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی و مخدرها استفاده میشود. این داروها در کنار خواص درمانی خود عوارض جانبی زیادی بهدنبال دارد [3 و 4].
مصارف طولانیمدت داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی با عوارضی مانند خونریزی گوارشی و اختلال عملکرد کلیه همراه است [3]. مخدرها باعث تضعیف سیستم تنفسی، تهوع، استفراغ، یبوست و کاهش فرایندهای فکری میشود [3]. داروهای مسکن که برای کنترل درد بیماران استفاده میشود، آثار جانبی بسیاری بر جسم و روان بیماران دارد [5]. مسکنها علاوهبر خطر اعتیاد و وابستگی دارویی، باعث افت فشارخون، تضعیف اعمال حیاتی، خوابآلودگی، تهوع، استفراغ و حتی شوک میشود و هزینههای زیادی به سیستم بهداشتی- درمانی تحمیل میکند [5]. بنابراین، ضرورت استفاده از روشهای غیردارویی در جهت کنترل درد بیماران کاملاً توجیهپذیر است [5].
آپاندیس (appendix) زائدة کوچک انگشتمانندی است که بهعلت پیچخوردگی یا انسداد، ملتهب و متورم میشود و به آن آپاندیسیت (appendicitis) گویند [6]. آپاندیسیت غالباً در دهة دوم تا چهارم زندگی بیماران دیده میشود [7]. حدود 7 درصد جمعیت در طول زندگی خود به آپاندیسیت مبتلا میشوند [8]. دامنة سنی مشاهدهشده در این بیماری از 1 تا 89 سالگی متغیر است [6]. درمان آپاندیسیت حاد جراحی است [9] و رایجترین عمل جراحی اورژانس در کل دنیا محسوب میشود [7]. در بیش از نیمی از بیماران مبتلا به آپاندیسیت علایم بالینی عبارت است از تاریخچة مشخصی از درد مبهم شکمی، تهوع (nausea) و بیاشتهایی و گاه نیز استفراغ (vomiting) [10]. در حال حاضر، تمایل مردم به استفاده از روشهای درمانی تکمیلی جایگزین به سرعت در حال افزایش است [11]. همچنین، تحقیقی در ایران نشان داد که حدود 80 درصد بیماران خواستار درمانهای مکمل از طریق پزشکان بودند [12].
تقسیمبندی طب مکمل بر اساس سازمان NCCAM (National center for complemental and alternative medicine) شامل دو بخش است:
1. فرآوردههای طبیعی (natural products) شامل سه بخش اساسی رایحهدرمانی، گیاه دارویی و غذاها
2. درمانهای ذهنی- جسمی (mind-body therapy) شامل یوگا، مدیتیشن، دعا، تجسم، طب سوزنی، لمسدرمانی، ماساژدرمانی، انرژیدرمانی و رفلکسولوژی [13].
در طب فشاری (acupressure) فشار ملایم اما ثابتی بر کانالهای انرژی و نقاط طب سوزنی وارد میشود [14]. طب فشاری هنری در درمان سنتی است که از انگشتان جهت فشاردادن نقاط کلیدی در سطح پوست برای تحریک و القای تواناییهای خوددرمانی طبیعی بدن استفاده میشود [15]. طب فشاری روشی غیرتهاجمی است که پرستار بهراحتی میتواند انجام دهد [16]. استفاده از طب فشاری در حال گسترش است [17]. طب فشاری برای درمان انواع مختلفی از درد مثل سردرد تنشی، میگرن، دردهای زایمانی [18]، دیسمنوره [19]، درد بعد از عمل [20]، شکستگی هیپ [21]، و درد کمر [24-22] بهکار رفته است. بنابراین، طب فشاری روش مؤثری برای درمان درد است [18]. همچنین، در مطالعهای نشان داده شده است که درمان بهواسطة گوش (auriculotherapy) (طب فشاری و طب سوزنی در گوش خارجی) آثار خوبی در کنترل درد دارد [25]. سازمان جهانی بهداشت درمان بهواسطة گوش را روش طب سوزنی کوچکی قلمداد میکند که بر همة بدن تأثیرگذار است [20]. تالاموس (thalamus) یکی از نقاط عملکردی (functional) و رفلکسی (reflex) در گوش است که آثار سیستمی دارد و مسئول همة دیانسفال (diancephalon) شامل تالاموس و هیپوتالاموس (hypothalamus) است [26]. عوارض جانبی و محدودشدن مصرف مخدرها مطالعهها را بهسمت استفاده از درمانهای غیرمخدری و حتی غیردارویی ترغیب کرده است [27]. لذا، مطالعة حاضر با هدف تأثیر طب فشاری گوش بر شدت درد بیماران کاندیدای آپاندکتومی انجام شد.
مواد و روشها
این پژوهش از نوع کارآزمایی بالینی یکسوکور و سه گروهی است که در سال 93-1392 بهمنظور تعیین تأثیر طب فشاری گوش بر شدت درد بیماران کاندید آپاندکتومی انجام شده است. بهاین منظور، نخست پژوهشگران (پژوهشگر زن و پژوهشگر مرد) آموزشهای لازم در مورد تعیین نقاط و نحوة اعمال طب فشاری را زیر نظر متخصص طب سنتی چینی دریافت کردند. پژوهشگران، پس از تأیید متخصص مذکور، 72 بیمار کاندید آپاندکتومی را بهصورت تخصیص تصادفی بهروش بلوکهای جایگشتی با بلوکهای ششتایی در سه گروه مداخله، پلاسبو و کنترل قراردادند. بر اساس مطالعهای [28]، با استفاده از فرمول مقایسة میانگینها برای دو جامعة مستقل با درنظرگرفتن 05/0a= و 2/0=β و 21 نفر در هر گروه برآورد شد. برای افت احتمالی نمونه با 10 درصد احتمال ریزش نمونه، 24 نفر در هر گروه در نظر گرفته شد.
شرایط ورود به مطالعه عبارت بود از کاندید عمل جراحی آپاندکتومی بعد از انجام سونوگرافی و تشخیص جراح عمومی، عدم دستور جراحی آپاندکتومی اورژانس، تمایل به شرکت در انجام مداخله، فاقد هر گونه عارضة شناختهشده و مشکل طبی دیگر منجر به بروز شدت درد، نداشتن ضایعه یا مشکل پوستی در ناحیة گوش و محل اعمال طب فشاری، هوشیاری کامل و توانایی لازم در گزارش علایم و شدت آن. قبل از انجام مداخله، مشخصات دموگرافیکی و مربوط به بیماری هر سه واحد پژوهش در فرم مربوط ثبت میشد. در این مطالعه برای سنجش درد از مقیاس ده درجهای دیداری درد درکشده استفاده شد که ابزاری استاندارد است [29].
روش انجام پژوهش بدینترتیب بود که پژوهشگر بعد از شناسایی نمونههای کاندید آپاندکتومی، بر اساس معیارهای ورود، بیماران واجد شرایط برای مطالعه را انتخاب و پس از دادن توضیحات لازم در مورد نحوة انجام پژوهش و احتمال قرارگیری در گروه مداخله، پلاسبو یا کنترل و گرفتن رضایت آگاهانه، شدت درد قبل از عمل بیماران را اندازهگیری و ثبت میکرد. قابلذکر است که برای رعایت مسائل اخلاقی، طب فشاری در بیماران زن را پژوهشگر زن و در بیماران مرد را پژوهشگر مرد اعمال میکرد. طب فشاری برای هر کدام از بیماران با استفاده از انگشت و پد گوشی (برای انتقال و تمرکز فشار) صورت میگرفت؛ بدینترتیب که بیماران گروه مداخله طب فشاری را در نقاط حقیقی، که در این پژوهش نقطة تالاموس واقع در گوش راست بود و واحدهای گروه پلاسبو طب فشاری را در نقطهای دروغین که اعمال فشار بر آن هیچگونه تأثیر آرامبخشی ندارد به مدت 15 دقیقه دریافت کردند. بلافاصله بعد از اعمال طب فشاری و جداکردن پد گوشی و 30 دقیقه بعد از اتمام مداخله مجدداً شدت درد بیماران مورد مطالعه اندازهگیری و ثبت شد.
لازم به ذکر است کمکپژوهشگری که در این پژوهش علایم را ارزیابی و ثبت میکرد نقش دیگری نداشت و نسبت به فرضیة مطالعه کور بود. تمامی محاسبات با نرمافزار SPSS نسخة 19 و استفاده از آمار توصیفی و آزمونهای آماری کای اسکوئر، آنالیز واریانس با اندازههای تکراری، و آنالیز واریانس یکطرفه انجام شد. این پژوهش در کمیتة اخلاق دانشگاه علوم پزشکی گناباد با کد 20GMU.REC.1392. تأیید و در پایگاه کارآزمایی بالینی وزارت بهداشت ثبت شده است (IRCT2014010416049N1).
یافتهها
تعداد 72 نمونه وارد مطالعه شدند که 50 درصد مرد و 50 درصد زن بودند. آزمون آماری کای اسکوئر و آنالیز واریانس یکطرفه نشان داد بین شرکتکنندگان در سه گروه از نظر سن، جنس، سطح تحصیلات، لکوسیتوز، درجة حرارت و مدت زمان ناشتابودن اختلاف معناداری وجود نداشت و سه گروه قبل از مداخله همگن بودند (جدول 1و 2). طبق نتایج بهدستآمده، بین اعمال طب فشاری گوش با شدت درد واحدهای پژوهش بعد و 15 دقیقه بعد از مداخله در سه گروه ارتباط آماری معناداری وجود نداشت، ولی باعث کاهش میانگین شدت درد در دقیقة 30 بعد از مداخله در گروه مداخله نسبت به دو گروه پلاسبو و کنترل شد (جدول 3).
جدول 1. مقایسة مشخصات دموگرافیکی کیفی و اطلاعات مربوط به بیماری واحدهای پژوهش
متغیر |
گروه مداخله |
گروه پلاسبو |
گروه کنترل |
نتیجة آزمون |
|
تعداد (درصد) |
تعداد (درصد) |
تعداد (درصد) |
|||
جنس |
مرد |
(33/33)12 |
(33/33)12 |
(33/33)12 |
X2=00/0 p=1 |
زن |
(33/33)12 |
(33/33)12 |
(33/33)12 |
||
تحصیلات |
زیردیپلم |
(37/0)20 |
(6/29)16 |
(3/33)18 |
X2=00/0 p=1 |
دیپلم و بالاتر |
(7/26)4 |
(3/33)5 |
(40)60 |
جدول 2. مقایسة مشخصات دموگرافیکی کمّی و مربوط به بیماری واحدهای پژوهش
متغیر |
انحراف معیار± میانگین |
انحراف معیار± میانگین |
انحراف معیار± میانگین |
نتیجة آزمون |
سن (سال) |
25/28±92/12 |
91/29±05/13 |
09/31±14/13 |
F=27/0 p=75/0 |
WBC1 |
72/12013±16/3370 |
34/12495±92/2611 |
16/10979±390027 |
F=09/1 p=34/0 |
درجة حرارت (سانتی گراد) |
11/37±44/0 |
12/37±53/0 |
12/37±43/0 |
F=009/0 p=99/0 |
تعداد ساعت ناشتا بودن |
63/10±11/6 |
37/15±85/10 |
98/14±88/12 |
F=54/1 p=22/0 |
جدول 3. مقایسة میانگین شدت درد واحدهای پژوهش قبل از مداخله، و 15 و 30 دقیقه پس از مداخله در سه گروه مداخله، پلاسبو و کنترل
گروه |
قبل از مداخله |
دقیقة 15 |
دقیقة 30 |
نتیجة آزمون آنالیز واریانس با تکرار مشاهدات |
|||
تعداد |
انحراف معیار± میانگین |
تعداد |
انحراف معیار± میانگین |
تعداد |
انحراف معیار± میانگین |
||
مداخله |
24 |
98/2±71/4 |
24 |
05/3±13/4 |
24 |
26/3±77/3 |
F=4/88 Df= 2 p=02/0 |
پلاسبو |
24 |
72/2±42/4 |
24 |
95/3±54/4 |
24 |
61/2±25/4 |
F=0/58 Df= 2 p=49/0 |
کنترل |
24 |
09/3±08/4 |
24 |
96/2±63/3 |
24 |
03/3±58/3 |
F=0/85 Df= 2 p=38/0 |
نتیجة آزمون آنالیز واریانس یکطرفه |
F=0/27 Df= 2 p=0/76 |
F=0/57 Df= 2 p=0/57 |
F=0/32 Df= 2 p=0/73 |
|
بحث
در مطالعة حاضر، اثر طب فشاری گوش بر شدت درد بیماران کاندیدای آپاندکتومی بررسی شد. در پژوهش حاضر، هر سه گروه از نظر مشخصات دموگرافیگی همگن بودند. نتایج مطالعه نشان داد که میانگین شدت درد بین سه گروه قبل از مداخله و دقیقة 15 بعد از مداخله تفاوت آماری معناداری نداشت. اما، در گروه مداخله میانگین شدت درد دقیقة 30 نسبت به قبل از مداخله بهطور معناداری کاهش یافت. در مطالعات مختلف، آثار مثبت طب فشاری در نقاط مختلف بدن بر درد ذکر شده است. نتایج مطالعهای نشان داد که طب فشاری گوش در بیماران بعد از عمل جراحی مهرههای کمری باعث کاهش درد در گروه مداخله نسبت به قبل از مداخله شد [30]. نتایج ایتن مطالعات با مطالعة حاضر همخوانی دارد.
علاوهبر این، در مطالعهای که اثر طب فشاری گوش بر درد بیماران مبتلا با استئوآرتریت بررسی شد، پژوهشگران دریافتند که اعمال طب فشاری میانگین نمرة درد را در 6 و 24 ساعت بعد از مداخله کاهش میدهد [31]. در مطالعة دیگری در بررسی اثر طب فشاری گوش بهصورت چهار بار در روز بهمدت دو روز بر درد بزرگسالان مبتلا به دیسمنوره مشخص شد که طب فشاری نمرة درد در گروه مداخله را نسبت به قبل از مداخله کاهش داد و در گروه پلاسبو نیز کاهش درد مشاهده شد [32].
در مطالعة حاضر، طب فشاری گوش در نقطة تالاموس و به مدت 15 دقیقه انجام و کاهش درد فقط در گروه مداخله مشاهده شد.
پژوهشگران در تحقیقی اثر طب فشاری گوش را بر کمردرد مزمن به مدت چهار هفته بررسی کردند و نشان دادند که طب فشاری باعث70 درصد کاهش درد وخیم و 75 درصد کاهش درد کلی میشود [20]. همچنین، مشابه با نتایج مطالعة حاضر، نتایج مطالعة دیگری نیز نشان داد که اعمال طب فشاری در نقاط مختلف مؤثر بر درد بهطور همزمان باعث کاهش درد در گروه مداخله نسبت به گروه پلاسبو و کنترل میشود [18].
در مطالعة دیگری که اثر طب فشاری گوش به مدت سه روز بر درد 62 بیمار تحت عمل جراحی جایگذاری کامل زانو انجام شد نتایج نشان داد که تفاوت آماری معناداری بین نمرة درد دو گروه پلاسبو و مداخله مشاهده نشد، هر چند که میزان مصرف داروهای ضددرد در گروه مداخله بهطور معناداری کمتر از گروه پلاسبو بود [27]. در این پژوهش، طب فشاری را در نقطة سابکورتکس و شنمن گوش بهمدت 1 دقیقه سه بار در روز بهمدت سه روز انجام دادند، در حالی که در پژوهش حاضر طب فشاری گوش به مدت 15 دقیقه در نقطة تالاموس اعمال شد که این را میتوان یکی از علل احتمالی تفاوت در نتایج دانست.
نتیجة تحقیق دیگری در این رابطه نشان داد که طب فشاری در نقطة نیگوآن باعث کاهش درد بعد از مداخله میشود [33]. همچنین، نتایج مطالعة باستانی و همکاران [34] نیز نشان داد که اعمال طب فشاری در نقاط هگو (hegu)، زوسانلی (zusanli) و سانینگیائو (sanyingiao) بهمدت 3 دقیقه در هر نقطه هر روز دو مرتبه بهمدت دو هفته باعث کاهش درد در گروه مداخله نسبت به گروه پلاسبو شد. نتایج این پژوهشها صرفنظر از اعمال طب فشاری در نقاط متفاوت همراستا با نتایج مطالعة حاضر است.
نتیجهگیری
نتایج مطالعة حاضر نشان داد طب فشاری در نقطة تالاموس گوش روش عملی و قابلپذیرش بیماران و موجب کاهش شدت درد قبل از عمل میشود.از طرفی، تسکین درد در مراقبتهای پرستاری اهمیت بالینی دارد. همچنین، بهبود درد و تأمین آرامش بیماران در مرحلة مهم قبل از جراحی با کاهش بسیاری از عوارض حین و بعد از عمل همراه خواهد بود، لذا کاربرد طب فشاری گوش که به تجهیزات خاصی نیاز ندارد و هزینة قابلتوجهی نیز ندارد، برای بیماران کاندید آپاندکتومی در بخشهای جراحی توصیه میشود.
تشکر و قدردانی
این مقاله حاصل بخشی از پایاننامة مقطع کارشناسیارشد است. بدینوسیله از معاونت محترم تحقیقات و فناوری و آموزشی دانشگاه علوم پزشکی گناباد، تمامی پرسنل بخش جراحی بیمارستان بیدخت شهرستان گناباد و تمامی بیماران محترم که در انجام این پژوهش ما را یاری کردند صمیمانه تشکر و قدردانی میکنیم.