مقاله اصیل

 

 

 

تأثیّر استفاده از گام‌شمار بر افزایش فعالیت فیزیکی در محل کار

 

مهدی رصافیانی¹، پروانه شمسی پور دهکردی²،فرشته قراط³، رباب صحاف^4*

¹ دانشیار، دکترای کاردرمانی، عضو هیات علمی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران

² استادیار، دکترای رفتار حرکتی، عضو هیات علمی، دانشگاه الزهرا تهران، تهران، ایران

³ دانشجوی دکتری تخصصی طب سنتی، مرکز تحقیقات طب سنتی و مکمل، دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، سبزوار، ایران

⁴ دانشیار، دکترای سلامت سالمندان، عضو هیات علمی، مرکز تحقیقات مسائل روانی اجتماعی سالمندان، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران

 

* نشانی نویسنده مسئول: تهران، خیابان کودکیار، مرکز تحقیقات مسائل روانی اجتماعی سالمندان، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، رباب صحاف

E-mail: robabsahaf@gmail.com

 

وصول:25/2/94، اصلاح:11/4/94،پذیرش:17/6/94

 

مقدّمه

پژوهشگران معتقدند استفاده از دستگاه گام‌شمار نه تنها منجر به افزایش تعداد گام‌های روزانه فرد بلکه باعث افزایش انگیزه‌ی مشارکت در فعّالیّت نیز می‌شود (1-7). تاکنون مطالعات بسیاری در خارج از کشور روی اثرهای دستگاه گام‌شمار  (ابزار عینی سنجش فعّالیّت) بر میزان فعّالیّت فیزیکی انجام شده است. بسیاری از آن‌ها نشان داده‎‌اند که استفاده از گام‌شمار باعث تشویق و تحریک فرد به فعّالیّت بیشترمی‌شود (3). متخصّصان معتقدند انرژی که افراد با انجام ۲ کیلومتر پیاده‌روی تند (با سرعت پنج تا شش کیلومتر در ساعت) می‌ سوزانند، تقریباً با انرژیی که صرف دویدن آرام در مسافت ۵/۱ کیلومتر می‌ شود، مساوی است و آثار مفید یکسانی بر تناسب اندام و سلامت دارد (8).

نتایج مطالعه‌ی کولپانی و همکاران نتایج نشان داد که متوسّط تعداد قدم‌های روزانه در گروه فعّال (32% از زنان) 9056 قدم و در گروه غیرفعّال 3472 قدم در روز بود (8). براواتا و همکاران در مطالعه‌ای نشان دادند که تنها افزایش معادل 2100 گام در روز می‌تواند ظرف یک ماه تا حدود 27 درصد وزن فرد مصرف کننده را کاهش دهد. نتایج این پژوهش نشان داد این مقدار افزایش فعّالیّت بدنی موجب می‌شود که شاخص توده‌ی بدنی فرد حدود 4/0 کاهش پیدا کند (9). تادور لوک و باسیت و پیوگ ریبرا و همکاران در پژوهش های خود بیان کردند مطابق با برنامه‌ی راهنمای گام‌شمار افرادی که کم‌تر از 7499 قدم در روز دارند، جزو افراد کم تحرّک هستند. افرادی که 7500 تا 9999قدم در روز طی می کنند، جزو افراد به نسبت فعّال و افرادی که بیش از 10000قدم در روز طی می کنند، جزو افراد فعّال طبقه بندی می شوند (10 و11). ویلد، هال کیوست و و لی ماسرور و همکاران و مایلر و براون و مانسی و همکاران با استفاده از گام‌شمار، نشان دادند زنان بی‌تحرّکی که نیم ساعت پیاده‌روی را به رفتارهای روزانه خود اضافه نمودند، شمار گام‌های آن‌ها می‌تواند به 10000قدم در روز برسند (12-14).

پژوهش‌های اوگیلو ، داجدیل و و گیلسون و همکاران  آن‌ها نشان دادند که کارکنان با داشتن تحرّک بیشتر از طریق پیمودن تعداد گام بیشتر در محیط کار دارای احساس رضایت شغلی بالاتر، احساس رضایت از زندگی، بازدهی کاری بالاتر، کاهش افسردگی، سلامت روانی و سلامت جسمانی هستند و کم‌تر در معرض بیماری‌های روانی مانند افسردگی و بیماری های جسمانی مانند دیابت، چاقی، فشار خون و ...قرار می‌گیرند (17-15). پژوهشگران اظهار کرده‌اند که برای سنجش سطح فعّالیّت فیزیکی در محیط کار لازم است که اطّلاعات دقیقی از میزان فعّالیّت فیزیکی افراد در طول هر روز در دست باشد (20-18). لذا، با توجّه به دقت گام‌شمار برای سنجش تعداد گام و میزان فعّالیّت فیزیکی، و با توجّه به این نتایج که فعّالیّت فیزیکی و پویایی پرسنل، باعث منفعت اقتصادی، ایجاد محیط کار پویا، و افزایش بهزیستی روانی و خودکارآمدی (23-21) در پرسنل می شود؛ لذا، پژوهش حاضر با هدف تعیین تأثیر مداخله در مورد فعّالیّت بدنی بر میزان تغییر در سطح فعّالیّت فیزیکی پرسنل دانشگاه با استفاده از دستگاه گام‌شمار (سنجش عینی فعّالیّت) انجام پذیرفته است.

 

موادّ و روش ها

این مطالعه از نوع  مقطعی می‌باشد . جامعه‌ی پژوهش حاضر را کلیّه‌ی کارکنان و استادان دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در تهران تشکیل دادند. بر اساس روش نمونه‌گیری داوطلبانه افراد کم‌تحرّک و یا بی‌تحرّک دانشگاه (که کم‌تر از سی دقیقه فعّالیّت فیزیکی در روز دارند) از دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی از طریق ایمیل دانشگاه، مراسم و یا مجلات دانشگاه و فراخوان برای شرکت در مطالعه دعوت شدند. افراد مایل به شرکت در پژوهش صد و سی و دو نفر بودند که پژوهشگران با مدّ نظر قرار دادن معیارهای ورود به مطالعه از بین این افراد، نود و یک فرد که شرایط ورود به مطالعه را داشتند، در پژوهش حاضر شرکت کردند. امّا، بررسی داه‌های جمع آوری شده در طول ده هفته تمرینی نشان داد از نود و یک نفری که در روند مداخله‌ قرار گرفتند، صرفاً سی و سی نفر برنامه‌های مربوط به مداخله را در طول ده هفته تمرینی و فاز سطح پایه فعّالیّت به طور کامل و منظم انجام دادند و پنجاه و هشت آزمودنی در بعضی از هفته‌ها هیچ گزارشی از تعداد گام و مدّت زمان نشستن خود ارایه نداده بودند؛ لذا، از آن‌جایی که یکی از معیارهای خروج از مطالعه، عمل نکردن آزمودنی بر اساس دستورالعمل‌های ارایه شده در همه فازها بود، داده‌های مربوط به  این پنجاه و هشت نفر شرکت کننده از روند تحلیل آماری حذف شد و  داده‌های توصیفی و استنباطی بر اساس اطّلاعات مربوط به سی و سی نفر پرسنل فعّال در روند مداخله‌ تحلیل شد.

معیارهای ورود شرکت کنندگان در مطالعه شامل داشتن سلامت کامل جسمانی و ذهنی، عدم سابقه فعّالیّت مستمر در ورزش، بی‌تحرّک و کم تحرّک بودن، نداشتن سابقه‌ی شکستکی در اندام های فوقانی و تحتانی، نداشتن هرگونه نقص عضو یا استفاده از وسایل کمک حرکتی مانند عصا و ویلچر بود. معیارهای خروج آزمودنی‌ها از مطالعه شامل عدم همکاری پرسنل در فاز تعیین سطح پایه و همه فازهای مداخله‌ بود.

از پرسشنامه‌ی بهزیستی و سلامت برای جمع آوری داده‌های جمعیّت شناختی استفاده شد. این پرسشنامه دارای چهار بخش است که هر بخش مؤلّفه‌های خاصّی از وضعیّت سلامت و میزان فعّالیّت جسمانی فرد را می‌سنجد (مراجعه به پیوست). بخش اوّل سؤوالاتی درباره فعّالیّت‌های جسمانی‌ای که فرد طی هفته گذشته با شدّت‌های زیاد ( سؤوالات 1،2،3)، متوسّط ( سؤوالات 4،5،6،7) و راه رفتن (سؤوالات 8،9،10) انجام می‌دهد، می‌پرسد، بخش دوم که سؤوال های 11تا 17 را شامل می شود در رابطه با مدّت زمان (به ساعت و دقیقه) نشستن و عدم تحرّک فرد در محیط‌های کاری و غیرکاری می‌باشد، از فرد خواسته می شود که متوسّط زمانی را که فرد در هر روز می نشیند، ثبت کند. بخش سوم سؤوالاتی در رابطه با وضعیّت شغلی فرد (تمام وقت، نیمه وقت، ساعتی و ..) و میزان فعّالیّت‌های فیزیکی و نوع ورزش‌هایی که در محیط کار انجام می‌دهد، پرسیده می شود (سؤوالات 18تا26). در بخش چهارم سؤوالاتی در رابطه با فرد و سلامت فرد (مانند تاریخ تولّد، سن، جنس، قد، وزن، وضعیّت سلامت، میزان کمردرد، بیشترین مدرک تحصیلی) پرسیده می شود. پایایی این پرسشنامه با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ در دامنه‌ی 76/. -82/. و با استفاده از ضریب همبستگی در آزمون آزمون مجدد در دامنه‌ی 68/.-79/. به‌دست آمد. هم‌چنین روایی این پرسشنامه با استفاده از روایی صوری و محتوا توسّط 8 متخصّص مورد قبول گزارش شد. در خارج از ایران گیلسون و همکاران روایی و پایایی این پرسشنامه را مورد تأیید گزارش کردند(21).

جهت تعیین سطح فعّالیّت فیزیکی، تعداد گام‌های روزانه افراد با دستگاه قابل حمل گام‌شمار (OMRON HJ_113) ساخت کشور ژاپن با خطای کم‌تر از 5/1 درصد مورد سنجش قرار گرفت (22). این دستگاه کوچک و پرقابلیّت با بهره‌گیری از یک شتاب‌سنج حسّاس این توانایی را دارد که تعداد گام‌هایی که توسّط فرد برداشته می‌شود  و هم‌چنین مسافتی را که می‌پیماید به طور دقیق اندازه گیری کرده و در نهایت با توجّه به اطّلاعات اوّلیّه‌ای که به آن داده می‌شود  (مانند وزن وطول گام‌ها) میزان کالری مصرف شده توسّط فرد را اندازه گیری کند. 

پرسنل دانشگاه فرم رضایت شرکت در پروژه را تکمیل کردند. بعد از تکمیل نمودن اطّلاعات مربوط به پرسشنامه بهزیستی و سلامت، افراد با نحوه‌ی کاربرد گام‌شمار در طول فعّالیّت روزانه در محیط کار و طرز ثبت داه‌های آن آشنا شدند. بر اساس معیارهای ورود به مطالعه افراد شرکت کننده در این مطالعه افرادی هستند که سطح فعّالیّت فیزیکی آن‌ها پایین بود. به عبارت دیگر سطح فعّالیّت آن‌ها در شروع مطالعه (baseline) (دو هفته مربوط به تعیین سطح پایه میزان فعّالیّت فرد) باید کم‌تر از میزان فعّالیّت فیزیکی توصیّه شده توسّط سازمان بهداشت سلامت، یعنی کم‌تر از 30 دقیقه فعّالیت فیزیکی متوسّط در روز، باشد.

در این پژوهش بعد از انتخاب شرکت کنندگان بر اساس میزان فعّالیّت سطح پایه، ابتدا نقشه‌ای از فضاهای دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهیه شد و یک کپی از این نقشه در دسترس هر یک از پرسنل شرکت کننده در پژوهش قرار داده شد (مراجعه به پیوست) و در هر روز با استفاده از وب سایت طراحی شده، به افراد اطّلاع رسانی می‌شد که با به همراه داشتن گام شمار، کدام مسیر از دانشگاه را بر اساس نقشه، به صورت پیاده‌روی بپیمایند. پرسنل باید به طور منظم در همه روزهای کاری هفته مسیرهای تعیین شده توسّط پژوهشگر را راه بروند و در انتهای روز تعداد گام‌های پیموده شده توسّط آن‌ها در برگه‌ای که توسّط پژوهشگر به آن‌ها ارائه شده بود، ثبت می گردید.

برنامه‌ی مداخله‌ی طراحی شده برای افزایش فعّالیّت جسمانی و تعداد گام‌های فرد، دارای یک فاز مقدّماتی (به مدّت دو هفته) و پنج فاز مداخله‌ (هر فاز دو هفته به طول می انجامید یعنی جمعا 10 هفته تمرین) بود که بر اساس این برنامه و مسیر تعیین شده بر روی نقشه جهت راه پیمایی، فعّالیّت جسمانی و تعداد گام‌ها از یک مرحله به مرحله دیگر افزایش می‌یافت. در مرحله‌ی مقدّماتی، فرد به مدّت 14 روز فعّالیّت‌های روزمرّه‌ی خود را انجام می داد و تعداد گام پیموده شده فرد در هر روز با استفاده از گام‌شمار تعیین و توسّط فرد در فرم های مخصوص ثبت می‌شد. هم‌چنین در این چهارده روز بر اساس پرسشنامه بهزیستی و سلامت پرسنل، مدّت زمان نشستن و بی‌تحرّک بودن فرد به دقیقه و ساعت نیز نوشته می‌شد. علّت ثبت رکوردها در مرحله‌ی مقدّماتی این بود که داه‌های به‌دست آمده در این مرحله خطّ پایه ای برای مقایسه با پنج مرحله بعدی باشد. مرحله اوّل شامل 14 روز بود که در این مرحله بر اساس نقشه در دست و وب سایتی که به افراد نوع فعّالیّت این دو هفته را طراحی نموده بود، تعداد گام‌ها در محلّ‌کار افزایش می‌یافت. در مرحله‌ی دوم، مسیرهای کوتاه در دانشگاه به برنامه‌ی کاری پرسنل اضافه می‌شود. در این مرحله (14 روز) پرسنل هر روز صبح تعیین می‌کنند که کجا می‌خواهند بروند، چه ساعتی را برای راه رفتن انتخاب نموده اند و چه مدّت زمان می‌خواهند راه بروند. تمامی این اطّلاعات به همراه داه‌های جمع آوری شده توسّط شمار گام‌های روزانه توسّط گام‌شمار در طول 14 روز مرحله‌ی دوم در فرم های طراحی شده مخصوص ثبت می شوند. مرحله‌ی سوم شامل برنامه ریزی برای مسیرهای طولانی‌تر است که این مسیرها توسّط وب سایت به پرسنل نمایش داده می‌شود. همانند مرحله‌ی دوم، در این مرحله (14 روز) پرسنل هر روز صبح تعیین می کنند که کجا می‌خواهند بروند، چه ساعتی را  راه رفتن انتخاب نموده اند و چه مدّت زمان می‌خواهند راه بروند. تمامی این اطّلاعات به همراه داده‌های جمع‌آوری شده توسّط شمار گام‌های روزانه توسّط گام‌شمار در طول 14 روز مرحله‌ی سوم در فرم‌های طراحی شده مخصوص ثبت می شوند. مرحله‌ی چهارم و پنجم که هر مرحله 14 روز به طول می انجامید، مرحله ادامه (Maintenance) نام دارد، همانند مرحله‌ی سوم اجرا ‌شد. داه‌ها با استفاده نرم‌افزار SPSSنسخه 19 و  روش آماری تحلیل واریانس با اندازه های تکراری در سطح معنی داری 05/0 P<، تحلیل شد.

 

یافته ها

ویژگی‌های جمعیّت‌شناختی آزمودنی‌ها نشان می‌داد بیشترین درصد پرسنل فعّال، دارای وضعیّت استخدامی تمام وقت، سبک زندگی فعّال، دارای تحصیلات دانشگاهی، وضعیّت شاخص توده‌ی بدنی نرمال می باشند. درصد بیشتری از پرسنل شرکت کننده در پژوهش، دارای سابقه‌ی کمردرد نمی‌باشند. تعداد پرسنل زن فعّال (7.72درصد)  شرکت کننده در پژوهش حاضر بیشتر از پرسنل مرد است. همچنین جدول 1 ارتباط بین مدّت زمان نشستن و تعداد گام پیموده شده با ویژگی های جمعیّت‌شناختی را نشان می‌دهد.

میانگین تعداد گام‌های پیموده شده و مدّت زمان نشستن در روز در طول هفته های تمرینی برای پرسنل فعّال در جدول 2 ارایه شده است. از آن‌جایی که این پژوهش دارای یک مرحله دو هفته‌ای برای تعیین سطح پایه‌ی فعّالیّت روزانه‌ی آزمودنی‌ها و پنج مرحله‌ی مداخله (هر مرحله دو هفته ) است؛ لذا،  هر یک از میانگین ها به ترتیب مربوط به هر یک از مراحل ( هر مرحله دو هفته) می‌باشد.

نتایج ارایه شده در جدول 2 نشان می‌دهد تعداد گام  آزمودنی‌هایی که به طور کامل مداخله‌ی تمرینی را در هر پنج مرحله (10 هفته)  اجرا می‌کردند، افزایش و مدّت زمان نشستن آن ها در روز کاهش یافته است.

 

جدول1: ارتباط بین مدّت زمان نشستن و تعداد  گام در  روز با متغیّرهایBMI، جنس، سابقه‌ی کمردرد، تحصیّلات، وضعیّت شغلی تعداد گام در روز مدّت زمان نشستن   P r P r 03/0 63/0 001/0 75/0- کم وزن BMI 037/0 54/0 004/0 63/0- نرمال 027/0 68/0 001/0 71/0- اضافه وزن 023/0 41/0 021/0 32/0 چاق 09/0 018/0 062/0 043/0 زن جنس مرد 61/0 027/0 12/0 031/0 بله سابقه‌ی کمردرد خیر 075/0 019/0 082/0 044/0 دیپلم تحصیّلات دانشگاهی دکتری   04/0 49/0 006/0 68/0 وضعیّت شغلی     پاره وقت تمام وقت   جدول 2: میانگین تعداد گام‌های پیموده شده و مدّت زمان نشستن در روز در طول هفته های تمرینی   متغیّر دو هفته سطح پایه هفته اوّل و دوم مداخله هفته سوم و چهارم مداخله هفته پنجم و ششم مداخله هفته هفتم و هشتم مداخله هفته نهم و دهم مداخله تعداد گام 34/127±86/1167 48/168±01/6662 39/285±79/7778 72/275±19/7396 69/18±86/8160 73/225±72/8863 مدّت زمان نشستن 63/98±33/425 21/102±06/385 35/124±86/381 84/95±24/365 81/105±54/355 14/115±60/338   جدول 3:  نتایج تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرّر روی داه‌های تعداد مراحل اعمال مداخله‌ (هفته های تمرین) برای تغییر در تعداد گام در روز   Df F P   تعداد مراحل مداخله 5  و  160 63/44 001/0 58/0

آزمون آماری تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرّر این پژوهش با پذیرفتن پیش فرض نرمال بودن داده‌ها انجام شد. ابتدا نتایج آزمون نیکویی برازش کولموگروف – اسمیرنف نشان داد توزیع داه‌ها نرمال می‌باشد (05/0P>). نتایج آزمون تحلیل واریانس با اندازه های تکراری نشان داد اثر تعداد مراحل اعمال مداخله‌ برای تعداد گام‌های طی شده در روز معنی دار است (001/0=P) (جدول 3). برای تعیین تفاوت های زوجی بین مراحل اعمال مداخله‌ از آزمون تعقیبی بونفرونی استفاده شد (جدول4).

نتایج آزمون تعقیبی نشان می‌دهد بین میانگین تعداد گام پیموده شده در مرحله سطح پایه فعّالیّت با مراحل اوّل(هفته اوّل و دوم)، دوم(هفته سوم و چهارم)، سوم(هفته پنجم وششم)، چهارم (هفته هفتم و هشتم)، و پنجم(هفته نهم و دهم) مداخله،  تفاوت از نظر آماری معنی دار است(05/0>P ). بررسی آماره‌های توصیفی نشان می‌دهد هر چه شرکت کنندگان به مراحل پایانی مداخله نزدیک می‌شوند، میانگین تعداد گام پیموده شده در روز توسّط آن‌ها افزایش می یابد (نمودار1).

نتایج آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌های تکراری نشان داد اثر تعداد مراحل اعمال مداخله‌ برای مدّت زمان نشستن در روز معنی دار است (001/0>P ). برای تعیین تفاوت‌های زوجی بین مراحل اعمال مداخله‌ از آزمون تعقیبی بونفرونی استفاده شد. نتایج آزمون تعقیبی نشان داد بین میانگین مدّت زمان نشستن در مرحله‌ی سطح پایه‌ی فعّالیّت با مراحل سوم (هفته پنجم وششم) و چهارم (هفته هفتم و هشتم) و پنجم (هفته نهم و دهم) مداخله،  تفاوت از نظر آماری معنی دار است (001/0=P). بررسی آماره‌های توصیفی نشان می‌دهد هر چه شرکت کنندگان به مراحل پایانی مداخله‌ نزدیک می‌شوند، میانگین مدّت زمان نشستن آن‌ها در روز کاهش می‌یابد (نمودار2).

 

بحث

 

جدول 4: نتایج آزمون تعقیبی بونفرونی برای تعیین مقایسه‌های زوجی روی داده‌های تعداد مراحل اعمال مداخله (هفته های تمرین) برای تغییر در تعداد گام در روز متغیّر تعداد گام در روز مرحله سطح پایه فعّالیّت مرحله اوّل مداخله مرحله دوم مداخله مرحله سوم مداخله مرحله چهارم مداخله مرحله پنجم مداخله مرحله‌ی سطح پایه فعّالیّت ..................... 001/0 001/0 001/0 001/0 001/0 مرحله‌ی اوّل مداخله 001/0 ............... 53/0 09/0 001/0 001/0 مرحله‌ی دوم مداخله 001/0 53/0 .................. 008/0 27/0 15/0 مرحله‌ی سوم مداخله 001/0 009/0 08/0 .................... 07/0 13/0 مرحله‌ی چهارم مداخله 001/0 001/0 27/0 07/0 ..................... 033/0 مرحله‌ی پنجم مداخله 001/0 001/0 15/0 13/0 033/0 ...................

نتایج پژوهش حاضر نشان داد بین میانگین تعداد گام پیموده شده در مراحل متفاوت  مداخله‌ و مدّت زمان نشستن در مراحل متفاوت مداخله، به صورت مقایسه زوجی تفاوت از نظر آماری معنی دار است. بررسی آماره‌های توصیفی نشان داد هر چه شرکت کنندگان به مراحل پایانی مداخله‌ نزدیک می‌شوند، شمار تعداد گام‌های پیموده شده آن‌ها افزایش و مدّت زمان نشستن آن‌ها کاهش می یابد. با بررسی آماره‌های توصیفی در جدول مشخص شد بیشترین تعداد گام در فاز پنجم مداخله‌ (هفته های نهم و دهم ) برابر با 72/8863 و کم‌ترین تعداد گام در مرحله تعیین خطّ پایه‌ی فعّالیّت برابر با 86/1167می‌باشد.  بر اساس مطالعات گیلسون و تادور لوک و همکاران آن‌ها چنان‌چه تعداد گام‌ها در روز در افراد بیشتر از 12500 باشد، افراد به عنوان گروه خیلی فعّال، اگر بین 10000-12499 باشد، به عنوان فعّال، اگر تعداد گام/روز 7500-9999 باشد فرد نسبتا فعّال، اگر تعداد گام/روز 5000-7499 باشد فرد با فعّالیّت کم، و چنان چه تعداد گام/روز کم‌تر از 5000 باشد فرد در طبقه غیرفعّال قرار می‌گیرد (17،25). بنابراین، با توجّه به یافته‌های به‌دست آمده در پژوهش حاضر و با در نظر گرفتن اظهارات مطالعات گیلسون و تادور لوک و همکاران آن‌ها ، می‌توان نتیجه گرفت که پرسنل دانشگاه در طول اعمال مداخله‌ی راه رفتن برای افزایش سطح فعّالیّت بدنی، از سطح غیر فعّال در مرحله‌ی پایه به سطح نسبتاً فعّال در مرحله‌ی پنجم مداخله‌ رسیده اند. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که مداخله‌ تمرینی در پژوهش حاضر بر ارتقای سطح فعّالیّت بدنی پرسنل دانشگاه تأثیّر معنی داری داشته است. یافته‌های به‌دست آمده از پژوهش حاضر با یافته های براواتا، گیلسون ، فریک پولی، کانگ، کولپانی، کاساوو، مانسی و همکارانشان که نشان دادند اعمال مداخله تمرینی در محلّ کار، منجر به ارتقای سطح فعّالیّت بدنی در آن‌ها می شود، همسو است (1،8،9،17،24).

پژوهشگران در یافته‌های پژوهشی خود نشان داده‌اند که کاهش حجم فعّالیّت بدنی در متن برنامه‌های اوقات فراغت روزانه و نیز انتخاب سبک زندگی غیر فعّال با بروز اضافه وزن، چاقی، بیماری های قلبی عروقی، افزایش فشار خون، دیابت نوع دوم و برخی سرطان ها همراه است(26 و 9). مطالعات نشان می‌دهد که فعّالیّت بدنی و ورزش، وقوع بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش می‌دهد و در بهبود نیمرخ چربی خون افراد نقش بارزی دارد (28 و 27). اخیراً حجم فعّالیّت بدنی با 10000گام در روز به طور گسترده به عنوان مقیاس ارتقای و بهبود مزایای سلامتی توصیه و گزارش شده است (28). به نظر می‌رسد که یک روش آسان از تنظیم شدّت برنامه ورزشی که همه افراد جامعه می تواند به‌راحتی از آن استفاده کند و آن را ادامه دهد، به‌کارگیری شیوه‌ی همگانی و معتبر شمارش گام است که از سال 2000 به بعد برای اندازه‌گیری حجم فعّالیّت بدنی افراد در کشورهای اروپایی و ژاپن مورد توجّه قرار گرفته است (25 و 19). بنابراین، جایگزین شدن تعداد گام روزانه می‌تواند به عنوان مقیاسی آسان و قابل درک از اندازه کار یا ورزش، برای فرد

نمودار1: تغییر تعداد گام‌های ثبت شده در روز برای پرسنل شرکت کننده در مراحل مداخله   نمودار2: تغییرات مدّت زمان نشستن در روز برای پرسنل شرکت کننده در مراحل مداخله

سودمند باشد. در این زمینه شوگیرا و همکاران تأثیّر ورزش بلند مدّت و افزایش تعداد گام‌های روزانه را پس از 24 ماه روی چربی خون 27 زن بررسی کردند. نتایج حاکی از تفاوت معنی دار بین گروه فعّال و غیرفعّال در سطوح چربی خون بود (28). همچنین برخی از مطالعات نشان داده اند که افزایش گام‌های روزانه تا سقف 10000 گام موجب افزایش استانداردهای سلامتی و کاهش شاخص توده بدن، محیط کمر و ضربان قلب استراحت می شود (14 و 28-24). کوبایاشی و همکاران در پژوهش خود به این نتیجه رسیدند که پیاده‌روی روزانه به مقدار بیش از 8000 گام در روز موجب بهبود فشار خون، و شاخص توده‌ی بدن می‌شود. در این زمینه مهم‌ترین عامل پیش گویی کننده‌ی افزایش حجم فعّالیّت بدنی، رسیدن به آستانه‌ی 10000گام در روز است (26). که این مقدار طی کردن تعداد گام لازم در طول روز، با ملاحظه پارامترهایی مانند فرهنگ بهداشتی، سطح روبه رشد و صنعتی شدن جوامع، مختصات ترکیب بدن، هزینه‌ی انرژی روزانه، غلظت‌های پایه‌ی لیپوپروتئین ها و اجزای چربی پلاسمایی، اندازه‌ی شاخص توده‌ی بدن، الگوی برنامه‌های غذایی جوامع، سطح آلاینده‌های محیطی، سبک زندگی افراد، بیماری‌های قلبی عروقی و تنفسی و متابولیک، متفاوت است و زمینه‌ی پژوهش‌های کاربردی و مطالعات همه گیرشناسی را در پی دارد.

 

نتیجه گیری

با عنایت به این‌که تعداد بسیاری از افراد مورد بررسی از تحرّک لازم در محیط شغلی خود برخوردار نبودند، تغییر در رفتار کارمندان و جای گرفتن ورزش به عنوان بخشی از زندگی آن‌ها ضروری به نظر می رسد؛ لذ،ا به رئیس‌های دانشگاه‌ها و دانشکده‌ها توصیه می‌شود که راهبردهایی را برای ترغیب و تشویق استادان و کارکنان به فعّالیّت‌های ورزشی و ایجاد تسهیلات لازم برای آن‌ها تدارک ببینند و خود و آنان را ملزم به اجرا نمایند. هم‎چنین توصیّه می‌شود صاحبان مشاغل اجتماعی کم تحرّک، روزانه با برداشتن حدّاقل 12500 گام به منزله‌ی آستانه‌ی ضدّخطر، برای ارتقای بهداشت سلامت جسم و روان تلاش کنند. امید است بتوان با تعیین وضعیّت الگوی فعّالیّت بدنی افراد در محیط کار  و اجرای مداخلات گسترده‌تر در راستای افزایش تعداد گام و سطح فعّالیّت جسمانی در محیط کار، در جهت ارتقاء سلامت فعلی افراد و پیش گیری از ابتلا شدن افراد به بیماری های جسمانی و روانی در سنین بازنشستگی گام برداشت.

اشاره یه این نکته ضروری است که یکی از محدودیّت‌های پژوهش حاضر انتخاب نمونه‌ها با استفاده از روش نمونه‌گیری داوطلبانه و سپس غربال کردن آنان بر اساس معیارهای ورود به مطالعه می‌باشد؛ لذا، با عنایت به این امر که روش نمونه‌گیری در پژوهش حاضر تصادفی نبوده ممکن است نتوان نتایج را به همه‌ی پرسنل دانشگاه تعمیم داد. بنابراین، پیشنهاد می‌شود در آینده با در نظر گرفت محدودیّت موجود در این پژوهش، مطالعات مشابه با حجم نمونه بالاتر و روش نمونه‌گیری تصادفی انجام شود.

 

تشکر و قدردانی

از کلیّه‌ی استادان و کارکنان دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و که در پژوهش حاضر شرکت کردند، تشکر می شود.

 

References

1. Miyazaki R, Ayabe M, Ishii K, YoneiY.Longitudinal Association Between the Daily Step Count and the Functional Age in Older Adults Participating in a 2.5-year Pedometer-based Walking Program: The YURIN Study.Anti-Aging Medicine, 2013, 10 (4) : 60-69.
2. Kassavou A, Turner A, French DP. Do interventions to promote walking in groups increase physical activity? A meta-analysis. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity 2013, 10:18,1-12.
3. WiklundM , Cider A, FagevikOlsén M. Accuracy of a Pedometer and an Accelerometer in Women with Obesity. The Open Obesity Journal, 2012, 4, 11-17.
4. Murphy MH, Nevill AM, Murtagh EM, Holder RL: The effect of walking on fitness, fatness and resting blood pressure: A meta-analysis of randomised, controlled trials. Prev Med 2007, 44:377–385.
5. Negri C, Bacchi E, Morgante S, et al: Supervised walking groupstoincrease physical activity in type 2 diabetic patients. Diabetes Care, 2010,33: 2333–2335.
6. Arvidsson I, Balogh I, Hansson GT, Ohlsson K, Åkesson I, Nordander C: Rationalization in meat cutting - consequences on physical workload. ApplErgon 2012, 43(6):1026–1032.
7. McLean D, Cheng S, T Mannetje A, Woodward A, Pearce N: Mortality andcancer incidence in New Zealand meat workers. Occup Environ Med 2004,61(6):541–547.
8. Colpani V, Oppermann K and Spritzer PM. Association between habitual physical activity and lower cardiovascular risk in premenopausal, perimenopausal, and postmenopausal women: a population-based study. Menopause, 2013, 20(5):525-31
9. Bravata DM, Smith-Spangler C, Sundaram V et al. Using pedometers to increase physical activity and improve health: a systematic review. JAMA, 2007; 298:2296–2304.
10. Tudor-Locke C, Bassett DR, Jr. How many steps/day are enough? Preliminary pedometer indices for public health. Sports Med 2004; 34(1): 1-8.
11. Puig-Ribera A, McKenna J, Gilson N, Brown WJ. Change in work day step counts, wellbeing and job performance in Catalan university employees: a randomised controlled trial. PromotEduc 2008; 15(4): 11-6.
12. Wilde BE, Sidman CL, Corbin CB. A 10,000-step count as a physical activity target for sedentary women. Res Q Exerc Sport 2001; 72(4): 411-4.
13. Miller R, Brown W. Meeting Physical Activity Guidelines and Average Daily Steps in a Working Population. Journal of Physical Activity and Health 2004; 1(3): 218-26.
14. Dinger MK, Heesch KC, McClary KR. Feasibility of a minimal contact intervention to promote walking among insufficiently active women. Am J Health Promot. 2005 Sep-Oct; 20(1): 2-6.
15. Ogilvie D, Foster CE, Rothnie H, Cavill N, Hamilton V, Fitzsimons CF and Mutrie N. Interventions to promote walking: Systematic review. BMJ 2007; 334: 1204-10.
16. Dugdill L, Brettle A, Hulme C, McCluskey S and Long A. A review of effectiveness of workplace health promotion interventions on physical activity and what works in motivating and changing employees’ health behavior. Project Report.National Institute for Health and Clinical Excellence, London, UK. 2007
17. Gilson ND, Puig-Ribera A, McKenna J, Brown WJ, Burton NW and Cooke CB. Do walking strategies to increase physical activity reduce reported sitting in workplaces: a randomized control trial. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity 2009, 6:43, 1-7.
18. Kang M, Bassett DR, Jr, Barreira TV, et al. How many days are enough? A study of 365 days of pedometer monitoring.Res Q Exerc Sport. 2009; 80(3):445–453.
19. Welk GJ, Schaben JA, Morrow JR, Jr. Reliability of accelerometry-based activity monitors: a generalizability study. Med Sci Sports Exerc. 2004; 36(9):1637–1645.
20. Clemes SA, Griffiths PL. How many days of pedometer monitoring predict monthly ambulatory activity in adults? Med Sci Sports Exerc. 2008; 40(9):1589–1595.
21. Gilson ND, McKenna J and Cooke C. Experiences of route and task-based walking in a university community: Qualitative perspectives within a randomized control trial. Journal of Physical Activity and Health, 2008, 15, Supp1: S172-S178.
22. Tudor-Locke C, Hatano Y, Pangrazi RP, Kang M: Re-visiting howmany steps are enough.   Med Sci Sports and Exerc 2008,40:S537-543.
23. Newson R. Options for a Workplace Health Promotion System in NSW. Unpublished report prepared for NSW Department of Health. 2009.
24. Mansi S, Milosavljevic S, Tumilty S , Hendrick P, Baxter GD. Use of pedometer-driven walking to promote physical activity and improve health-related quality of life among meat processing workers: a feasibility trial. Health and Quality of Life Outcomes 2013, 11:185, 1-9.
25. Gilson ND, McKenna J, Cooke CB and Brown WB. Walking towards health in a university community.AFeasability Study. Preventive Medicine, 2007, 44: 167-169.
26. NazemF, Jalili M. Relationship between Daily Step Counts with Anthropometric Risk Factors of the Cardiovascular System in Hamadanian Middle Aged Men. Sci J Hamadan Univ Med Sci 2012; 19 (3):49-56.
27. Kermanshahi H, Nazem F, Tavilani H, Jalili M. Study of Biochemical and Anthropometrical Risk Factors of the Cardiovascular Disease in Overweight-Obese and Normal Weight Adolescent Boys. Sci J Hamadan Univ Med Sci 2012; 18 (4):15-21.
28. Jalili M, Nazem F, Heidarianpour A, Tavilani H. The Effect of Daily Steps (Pedometer) on Biochemical and Anthropometric Risk Factors of Cardiovascular System in Healthy Middle-Aged Men. Biological Sciences and sport, 2010, 2(6): 45-58.

 

 

 

 

Original Article

The effect of pedometer using on increasing physical activity in workplace

 

Mehdi Rassafiani.,

Associate Professor, Department of Occupational Therapy, University of  Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran

 

Parvaneh Shamsipour Dehkordi.,

Assistance Professor, Department of Physical Activity, Alzahra University, Tehran, Iran

 

FereshteGhorat.,

PHD student in Traditional medicine, Research center of Traditional medicine, Sabzevar University of medical sciences, Sabzevar, Iran.

 

*Robab Sahaf.,

Associate Professor, Iranian Research Center on Aging, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran