بررسی تأثیر تحریک الکتریکی عصب ازطریق پوست (TENS) بر شدت درد حین تعویض پانسمان سوختگی

محمد سیاوشی¹، موسی­الرضا تدین­فر^2*، مهتاب خواجه³، سید احسان صفاری⁴

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش پرستاری، دانشکده­ی پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، سبزوار، ایران

² عضو هیأت علمی دانشکده­ی پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، سبزورا، ایران

³ جراح عمومی، عضو هیأت علمی دانشکده­ی پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، سبزوار، ایران

⁴ دکترای آمار محض دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، سبزوار، ایران

* نشانی نویسنده مسئول: سبزوار، دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، دانشکده پرستاری و مامایی، موسی­الرضا تدین­فر

E-mail: mtadayonfar@yahoo.com

وصول:20/7/93،اصلاح:30/8/93،پذیرش:11/11/93

مقدمه

درحقیقت، سوختگی جزء دردناک­ترین آسیب­هاست (1). اطلاعات اپیدمیولوژیک انجام شده، نشان داده­اند که حوادث از مهم­ترین مشکلات مرتبط با سلامت جوامع مختلف است و سوختگی­ها از شایع­ترین آن­ها به حساب می­آیند (2). سوختگی علت اصلی ناتوانی و مرگ و میر در جهان است که عوارض اقتصادی و اجتماعی وخیمی را برای بیمار و خانواده­ی وی به­ همراه دارد (5-3). ضایعات سوختگی معمولاً با درد شدید همراه بوده و باعث بروز مشکلات روانی بسیار در بیماران می­شود. ازجمله فرآیندهای اضطراب­آور و دردناک پس از سوختگی، پانسمان و درمان روزانه است. به­طوری­که بیماران فرآیند درمان و مراقبت را بسیار دردناک­تر از خود سوختگی بیان می­کنند (6). بیماران این درد را به عنوان"جهنم زندگی" یا کشنده­ترین دردی که تجربه کرده­اند، به یاد می­آورند (7). دردی که بیمار موقع تعویض پانسمان تجربه می­کند، درد پروسیجرال و دردی که هنگام استراحت، به­صورت درد سوزشی مداوم احساس می­شود، درد زمینه­ای نامیده می­شود (8). برای تسکین درد سوختگی معمولاً از مورفین داخل وریدی یا مسکن­های مخدر دیگر استفاده می­شود. مخدرهای به کار رفته موجب اثرات جانبی بسیاری مى­شوند که    معمول­ترین آن­ها یبوست، تهوع، استفراغ، تخدیر و خواب آلودگی هستند. درحالی­که مداخله­های غیردارویی تسکین دهنده­ی درد، اثرات جانبی کمی داشته و استفاده از آن­ها برای بیمار و خانواده­ها نسبتاً آسان و بدون هزینه است. به­علاوه، استفاده­ی توأم آن­ها با مسکن­ها موجب افزایش تسکین درد بیمار و کاهش دوز مصرفی داروهای آرام بخش و ضددرد می­شود (9).

تحریک الکتریکی عصب ازطریق پوست، روش کاملاً جدیدی برای کاهش درد نیست. چراکه قرن­هاست تحریک الکتریکی به صورت آشکار برای تسکین درد به­کار برده شده است. به­عنوان مثال: مارماهی­های الکتریکی توسط مصریان باستان برای درمان نقرس و سر درد به­کارمی­رفتند (12-10). ولی با روش مدرن استفاده­ی درمانی از تحریک الکتریکی برای درمان درد پس از ارایه­ی تئوری کنترل دروازه­ای در سال 1965 به­وسیله­ی ملزاک و وال توجه همگان را جلب کرد (15-13).  TENS  یا تحریک الکتریکی عصب ازطریق پوست، یکی از روش­های ساده و غیر­تهاجمی کنترل درد می­باشد (16). دستگاه TENS، یک دستگاه کوچک و قابل برنامه­ریزی است که از یک مولد الکتریکی و تعدادی الکترود پوستی و سیم تشکیل شده است. الکترودها نزدیک محل درد یا روی آن قرارگرفته و تحریکات ایجاد شده توسط دستگاه را، جهت تحریک پایانه­های حسی ـ عصبی به پوست     می­فرستند و احساسی شبیه وزوز یا سوزن سوزن شدن را ایجاد می­کنند (18,17). TENS به­طور موفقیت آمیز در درمان درد بعد از اعمال جراحی مختلف، بعد از تروما مانند شکستگی دنده، در بسیاری از دردهای دهانی ـ صورتی و درد همراه با زایمان به­کار رفته (16) و توسط FDA مورد تأیید قرارگرفته است (19). استفاده از TENS در زنان حامله، بیماران با پیس­میکر قلبی، بیماران با آریتمی، در بیماران با سابقه­ی حملات قلبی و در مبتلایان به صرع منع استفاده دارد (20). امروزه از TENS به سه روش استاندارد درمانی (21) که شامل موارد ذیل می­باشد، استفاده می­گردد:

1. TENS معمول یا مرسوم: به این روش نوع TENS با فرکانس بالا (High TENS) نیز می­گویند که از جریان با فرکانس بالا (HZ100-60) و شدت کم (mA30-10) استفاده می­شود. در این روش، تسکین درد معمولاً بلافاصله بعد از روشن شدن دستگاه ایجاد شده و پس از خاموش کردن دستگاه از بین می­رود (16).
2. TENS نوع آکوپانکچر: به این روش نوع TENS با فرکانس پایین (Low TENS) نیز می­گویند. از جریان با فرکانس HZ2-1 و با شدت زیاد (mA50-20) تا حد آستانه تحمل بیمار استفاده می­شود. این روش، اغلب در بیمارانی مورد توجه قرار می­گیرد که به TENS معمولی جهت تسکین درد پاسخ نمی­دهند (22).
3. TENS نوع Burst: به این روش، نوع Pulsed TENS نیز می­گویند. در این روش 2-1 دسته پالس­های الکتریکی در ثانیه با فرکانس در حدود HZ100 و شدت جریان کم به اطراف نواحی دردناک فرستاده می­شود. معتقدند این نوع TENS از ایجاد تطابق در سیستم عصبی در هنگام استفاده از تحریکات TENS جلوگیری نموده و سبب ازدیاد اثر ضد درد آن می­گردد (23).

از مزایای این روش می­توان به مطمئن، بی­خطر، غیر سمّی، بدون عوارض جانبی نامطلوب در کنترل درد، نسبتاً کم عارضه و ارزان در کنترل درد اشاره نمود (24و18).

لذا این پژوهش با توجه به اهمّیّت تسکین درد درحین تعویض پانسمان بیماران سوختگی و عدم استفاده از TENS در این بیماران و همچنین به دلیل عدم استفاده­ی پرستاران از روش­های غیر دارویی تسکین درد، به­ویژه تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست، با هدف بررسی تأثیر TENS بر میزان درد بیماران سوختگی در حین تعویض پانسمان انجام شده است.

موادّ و روش­ها

این مطالعه از نوع کارآزمایی بالینی و به­روش نمونه­گیری (آسان در دسترس) مبتنی بر هدف و تخصیص تصادفی گروه­ها بوده که درسال 1393 بر روی 60 نفر از بیماران بستری در بخش سوختگی بیمارستان واسعی سبزوار که دچار سوختگی درجه­ی 2 سطحی و عمیق در قسمت دیستال یک یا چند اندام­ خود شده بودند، انجام گرفت. پس از گرفتن کد اخلاق از دانشگاه و اخذ رضایت­نامه­ی آگاهانه از بیماران، وارد مطالعه شده و سپس بیماران به­صورت تصادفی ساده به 3 گروه (کنترل 20 نفر، آزمون 20 نفر و پلاسبو 20 نفر) تقسیم گردیدند. معیارهایی که برای انتخاب نمونه برای ورود به این مطالعه درنظرگرفته شد، شامل هوشیار بودن بیمار، بیماران 70-15 سال، بیماران با سوختگی اندام­های دیستال و در محدوده­ی 20-4 درصد، عدم بارداری بیماران مؤنث، عدم داشتن پیس­میکر و دیس­ریتمی­های خطرناک قلبی، عدم ابتلاء به صرع و عدم حساسیت به ژل الکترود بود.

ابزار جمع­آوری داده­ها، چک­لیست بود که شامل دو قسمت بود: قسمت اول مربوط به اطلاعات دموگرافیک بیماران مانند سنّ، جنسیّت، میزان تحصیلات، سابقه­ی سوختگی و غیره و قسمت دوم مربوط به ارزیابی شدت درد بیماران بود. ارزیابی شدت درد بیماران با استفاده از مقیاس عددی درد مورد اندازه­گیری قرارگرفت. مقیاس عددی درد شامل یک خط­کش 10 سانتی­متری است که یک طرف آن عدم وجود درد (عدد صفر) و طرف دیگر خط­کش حداکثر میزان درد قابل احساس (عدد 10) می­باشد. بیمار، میزان درد خود را درحین تعویض پانسمان با تعیین عدد بر روی خط­کش، در بازه­ی عددی 10-0 مشخص می­نماید. برای تعیین روایی (اعتبار) ابزار گردآوری اطلاعات، از روایی محتوا استفاده شد. بدین­صورت­که پس از تهیه­ی چک­لیست، محتوای تک­تک سؤالات توسط چندین تن از اعضای هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد و سبزوار مورد بررسی و تأیید قرارگرفت. پایایی چک­لیست نیز با مقدار آلفای کرونباخ 74/0 تعیین و مورد تأیید قرارگرفت.

جهت جمع­آوری نمونه­، پس از احراز شرایط ورود به مطالعه و انتخاب بیماران و کسب رضایت­نامه آگاهانه از آنان، ابتدا اطلاعات دموگرافیک افراد، ثبت شد و ارزیابی درد بیماران با توجه به این­که افراد به­طور تصادفی در 3 گروه (کنترل بدون دریافت TENS، گروه آزمون که High TENS یا TENS با فرکانس HZ100 و گروه پلاسبو که لیدهای دستگاه TENS به موضع مورد نظر متصل و بدون هیچ­گونه فرکانسی، روشن شد) تخصیص داده شدند، صورت گرفت.

در گروه اول (کنترل)، 15دقیقه قبل از تعویض پانسمان، آمپول مورفین طبق دوز تجویزی به­صورت داخل وریدی آهسته، تزریق شد و پس از گذشت 15 دقیقه، شست­وشو و تعویض پانسمان صورت گرفت. در گروه دوم (آزمون) نیز همانند گروه کنترل 15دقیقه قبل از تعویض پانسمان، آمپول مورفین طبق دوز تجویزشده به­صورت داخل وریدی آهسته تزریق شد. پس از مدت 15دقیقه و قبل از شست­وشو و تعویض پانسمان، لیدهای دستگاه TENS، 5 سانتی­متر دورتر از زخم سوختگی متصل گردید و با فرکانس HZ100 ایمپالس ایجاد و شست­وشو و تعویض پانسمان انجام شد. در گروه سوم (پلاسبو) نیز مانند دو گروه فوق، آمپول مورفین تزریق و قبل از تعویض پانسمان، لیدهای دستگاه TENS، 5 سانتی­متر دورتر از زخم سوختگی، متصل و دستگاه روشن شد، ولی هیچ­گونه فرکانسی داده نشد. سپس شست وشو و تعویض پانسمان صورت گرفت.

برای همسانی در روش کار، از دستگاه TENS 6 کاناله مدل TENS MED 420، شرکت آرمان پویا، ساخت ایران و در درجه­ی آب 8/37 درجه سانتی­گراد و دمای محیط 27 درجه سانتی­گراد به­منظور پیشگیری از لرز بیماران مورد استفاده قرارگرفت. در انتهای شست­وشو و تعویض پانسمان نمره­ی درد بیمار درحین تعویض پانسمان از وی سؤال و یادداشت شد.

برای تجزیه و تحلیل داده­ها از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شد. مشخص گردید با استفاده از آزمون شاپیرو ـ ویلک   داده­های کمی حاصل، از توزیع طبیعی برخوردار نبودند. لذا برای مقایسه بین میزان شدت درد در سه گروه، از آزمون­های ناپارامتری همچون کروسکال والیس استفاده شد. برای کنترل همسانی گروه­ها، ازنظر متغیرهای دموگرافیک (مانند سنّ، جنسیّت، شغل و سطح تحصیلات) از آزمون دقیق  فیشر و کای­ ـ دو استفاده گردید. تجزیه و تحلیل داده­ها با نرم­افزار SPSS نسخه­ی 18 انجام شد. سطح معناداری کمتر از 5 صدم در نظرگرفته شد.

یافته­ها

واحدهای پژوهش 60 بیمار بستری در بخش سوختگی، شامل 37 نفر مرد (7/61 درصد) و 23 نفر زن (3/38 درصد) بودند. میانگین سنّی آن­ها 70/14±83/35 سال بود. بیشتر واحدهای پژوهش، متأهل (3/83 درصد) و 35 درصد دارای شغل آزاد بودند. سطح تحصیلات بیشتر واحدهای پژوهش، سیکل (7/31 درصد) و بیشتر آن­ها ساکن شهر (3/78 درصد) بودند. نتایج حاصل از متغیرهای دموگرافیک نشان داد که گروه­ها ازنظر این متغیرها، همسان بوده و اختلاف معناداری نداشتند (

بحث

یافته­های این مطالعه نشان داد که میانگین میزان درد هنگام مراجعه، در هر سه گروه متفاوت از یکدیگر بوده­است. به عبارتی، میانگین میزان درد هنگام مراجعه در گروه کنترل، 32/2±05/7، در گروه آزمون، 31/1±45/9 و در گروه پلاسبو، 90/1±20/8  بود. میانگین میزان درد در روز اول پس از مراجعه، در هر سه گروه یک سیر نزولی داشته است به­گونه­ای­که در گروه کنترل 56/0±70/4، در گروه آزمون 39/0±90/6 و گروه پلاسبو 47/0±60/6 می­باشد (جدول 3). علت را می­توان پایدار شدن شرایط حادّ سوختگی و همچنین کاهش اضطراب بیماران توصیف نمود که خود اضطراب نیز باعث افزایش درد آنان می­شود و همچنین ادم اندام­های دچار سوختگی نیز می­تواند بر انتهاهای اعصاب فشار وارد کرده و مانع از احساس شدید درد درحین تعویض پانسمان گردد. میانگین درد در روز دوم پس از مراجعه نسبت به روز اول پس از مراجعه، در دو گروه کنترل و پلاسبو افزایش نشان داده است. یعنی در گروه کنترل 52/0±45/5 بوده که به میزان 55/1±75/0 واحد درد، افزایش داشته و در گروه پلاسبو نیز 56/0±00/7 بوده که به میزان 56/1±40/0 واحد درد، افزایش نشان داده است، ولی در گروه آزمون همچنان سیر نزولی داشته است که به 48/0±00/5 رسیده. یعنی به میزان 10/2±90/1 واحد درد، کاهش یافته است. باوجود این­که میانگین درد در گروه آزمون در روز اول پس از مراجعه نسبت به دو گروه کنترل و پلاسبو  بیشتر بوده، ولی پس از به­کارگیری از TENS در روز دوم بعد از مراجعه، درد بیشتر از دو گروه دیگر کاهش داشته است.

شواهد پژوهش میشائیل -بنت Michael-Bennett و دیگران که در سال 2010 با هدف تأثیر TENS بر درد سرطان استخوان انجام شد، نشان داد که این اقدام به­طور بالقوه، بیشتر بر روی کاهش درد و فاکتور حرکت، مؤثر بود (25). نتایج پژوهش مایور- اسکورتلMayor-Escortell ، فورتر- ریسگو Fuertes-Riesgo  و دیگران  که درسال 2011  با عنوان تأثیر درمان با کمک دست در مقایسه با TENS در بیماران با درد گردن انجام دادند، نشان داد که استفاده از  TENS در کاهش درد بیماران مبتلا به اختلال مکانیکی گردن مؤثر بوده و باعث افزایش توانایی انجام امور زندگی و کیفیت زندگی این افراد می­شود (26). یافته­های پژوهشی که توسط بندیتیBenedetti  و همکاران در سال 1997 با عنوان کنترل درد پس از عمل جراحی قفسه­ی سینه با به­کارگیری از TENS بر روی 324 بیمار انجام شد، نشان داد استفاده از TENS بعد از روش­های جراحی قفسه­ی سینه تنها زمانی­ که درد خفیف تا متوسط است، مفید بوده و در دردهای شدید مؤثر نمی­باشد (27).

نتایج مطالعه­ی که حسین­پور، کاویانی و رازقی در سال 2006 با عنوان مقایسه­ی تأثیر دو روش طب فشاری و تحریک الکتریکی پوست بر شدت درد زایمان در 135زن باردار نخست­زا در 3 گروه طب فشاری، تحریک الکتریکی پوست و گروه کنترل انجام دادند، نشان داد که طب فشاری و تحریک الکتریکی پوست هر دو باعث کاهش دردهای زایمانی می­شوند، اما تأثیر تحریک الکتریکی پوست بیشتر است (28).

نتایج پژوهش موسوی و همکاران که درسال 2003 با عنوان مقایسه­ی اثر درمانی پروپرانولول و تحریک الکتریکی (TENS) در پیشگیری از حملات میگرنی انجام شد، نشان داد که TENS یک روش مؤثر در پیشگیری از عود سردرد بیماران میگرنی    می­باشد (29). در مطالعه­ی دیگری که عسگری و همکاران درسال 2007  با عنوان تأثیر TENS بر شدت درد مرتبط با ورود آنژیوکت بر روی 80 بیمار در بخش­های سی­سی­یو و داخلی بیمارستان فاطمیه سمنان انجام دادند، نتایج نشان داد که استفاده از TENS با فرکانس بالا و نوع انفجاری (Burst) شدت درد را در هنگام ورود آنژیوکت کاسته، ولی نوع TENS با فرکانس پایین درد را کاهش نداده است (23).

با توجه به نتایج پژوهش می­توان نتیجه گرفت که TENS بر کاهش درد بیماران سوختگی در حین تعویض پانسمان مؤثر است. لذا پرستاران می­توانند جهت تخفیف درد بیماران سوختگی حین شست­وشو و تعویض پانسمان علاوه بر تزریق مورفین تجویز شده از  TENS به­ عنوان یک روش مکمل بی­ضرر و کم هزینه استفاده کنند و نیز از میزان تزریق وعده­های مکرر مخدرها و وابستگی آنان به مخدرها، به­خصوص در طی دوران بستری این بیماران کاست.

تشکر و قدردانی

این پژوهش حاصل کار تحقیقاتی منتج از پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد آموزش پرستاری داخلی ـ جراحی بوده و با کد اخلاق (medsab.Rec.93.4) در معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه به تصویب رسیده و دارای شماره ثبت در مرکز ثبت کارآزمایی بالینی (IRCT2014101719561N1) می­باشد. بدین­وسیله نویسندگان از زحمات کلیه­ی پرسنل بخش سوختگی بیمارستان واسعی سبزوار که در روند جمع­آوری اطلاعات نهایت همکاری را داشتند، صمیمانه تشکر و قدردانی می­کنند.

References

1. Ballantyne JC. The Massachusett's handbook of pain management. Translate by: Salahadin A. 2th ed. Tehran. 2006;391-6. [Persian]
2. Faramarzi H, Bagheri P, Mohammadi A, Hadizadeh E. Epidemiology of Burn in Fars Province in 2009. Iran J Epidemiol. 2012;8(2):54-64. [Persian]
3. Ansari H, Ebadifard Azar F. Burning. Tehran, Iran: Ebadifar; 2004. [Persian]
4. Eskandari Sh. Public education and community safety in burns. Proceedings of the 1st National Congress of Burn.  2003; Tehran, Iran: Ebadifar. 2003: 326. [Persian]
5. Smeltzer SC, Bare BG, Hinkle JL, Cheever KH.  Brunner and Suddarth's textbook of medical surgical nursing: Lippincott Williams & Wilkins. 2010: 118-44.
6. Naderi F, Aghayi A, Mohammadzadeh M, Nazemi S, Salmani F, Rashvand M. Comparing the effect of music on pain threshold, anxiety, behavioral responses to pain and the hemodynamic parameters during dressing change in burn patients. Quarterly of the Horizon of Medical Sciences. 2014;20(1):63-8. [Persian]
7. Rasuli S, Lotfi M, Seyedamini B, Zamanzadeh V, Naghili B. The Effects of Biological, Synthetic and Traditional Dressing on Pain Intensity of Burn Wound in children. Iran Journal of Nursing (IJN). 2013;26(85):15-25. [Persian]
8. Black JM, Hawks JH.  Medical-surgical nursing:clinical management for positive outcomes. 8th ed. 2009. 1239-40.
9. Patterson DR. Practical applications of psychological techniques in controlling burn pain. J Burn Care Rehabil. 1992;13(1):13-8.
10. Lovel TWI, Hassan WU. In: Services IUoMSaH, editor. Clinicians' Guide to Pain. 1st ed. 2003. 154-5.
11. Kitchen S, Bazin S. Clayton's Electrotrapy: Nemati;1996. 429-453.  [Persian]
12. Kamal S, Isa M, Gita T, Shafie M. Effectiveness using of TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation) in pain & life quality in knee osteoarthritis patients Daneshvare Pezeshki. 2006;70:59-66. [Persian]
13. Woolf C, Wall P. Chronic peripheral nerve section diminishes the primary afferent A-fibre mediated inhibition of rat dorsal horn neurones. Brain Res. 1982;242(1) :77-85.
14. Bowsher C. In: Chahr, editor. Assesment/ Recognition/ Treatment. 1995. 243-4. [Persian]
15. Rahimzadeh MR.  The pain: Babol Univercity of Medical  Sciences. 2001. 221-9. [Persian]
16. Nasion pour Sh. Pain. 1st ed. Tehran: Tabib. 2004; 179-86. [Persian]
17. Smeltzer SC, Bare BG. Medical-surgical nursing.  Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. 2004: 176.
18. Timby BK. Fundamental nursing skills and concepts. 8th. Philadelphia; Lippincott Williams & Wilkins Co. 2006:394.
19. Johnson M. Low Frequency currents; transcutaneous electrical nerve stimulation In: Kitchen S, Charman RA, Maynard V, Bignall S, editors. Electrotherapy: Evidence-based Practice. 1st ed. Edinburgh: Churchill Livingstone. 2002:259-87.
20. Kirby R. Clinical anesthesia practice. In: Co PWBS, editor.2002. 255.
21. Walsh D, Noble G, Baxter G, Allen J. Study of the effects of various transcutaneus electrical nerve stimulation (TENS) parameters upon RIII nociceptive and H-reflexes in humans. Clin Physiol. 1997;166(3):179-80.
22. Resende MA, Sabino GG, Cândido CR, Pereira LS, Francischi JN. Local transcutaneous electrical stimulation (TENS) effects in experimental inflammatory edema and pain. Eur J Pharmacol. 2004;504(3):217-22.
23. Asgari MR, Bakhtiari AH, Ebrahimian A, Javadifar K. The effect of different types of Transcutaneous electrical nerve stimulations (TENS) on severity of pain related with insertion of intravenous catheter (Angiocut). J Gorgan Uni Med Sci. 2009; 10(4):11-7. [Persian]
24. Wright A, Sluka KA. Nonpharmacological treatments for musculoskeletal pain. Clin J Pain. 2001;17(1):33-46.
25. 25. Bennett MI, Johnson MI, Brown SR, Radford H, Brown JM, Searle RD. Feasibility Study of Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation (TENS) for Cancer Bone Pain. J Pain. 2010;11(4):351-9.
26. Escortell-Mayor E, Riesgo-Fuertes R, Garrido-Elustondo S, Asúnsolo-del Barco A, Díaz-Pulido B, Blanco-Díaz M, et al. Primary care randomized clinical trial: Manual therapy effectiveness in comparison with TENS in patients with neck pain. Man Ther. 2011;16(1):66-73.
27. Benedetti F, Amanzio M, Casadio C, Cavallo A, Cianci R, Giobbe R, et al. Control of Postoperative Pain by Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation After Thoracic Operations. Ann Thorac Surg. 1997; 63(3): 773-6.
28. Pour NH, Kaviani M, Razeghi M. Comparison of Effect of Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation and Acupressure in Decreasing Labor Pain in Primiparous Women. 2012;27-33. [Persian]
29. Mousavi S, Zarea M, Mirboud S. The comparison of the effects of both propranolol and transcutaneous electrical nerve stimulation in prevention of migraine headache. J Shahrekord Univ Med Sci. 2005; 7 (3) :75-9. [Persian]

The Effect of using TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation) in pain controlling while washing and dressing burn injuries

Mohammad Siavoshi

MSc Student, Department of Medical Surgical Nursing, School of Nursing and Midwifery, Sabzevar University of Medical Sciences, Sabzevar, Iran

Mosareza Tadayonfar

Faculty member of Medical Surgical group, School of Nursing and Midwifery, Sabzevar University of Medical Sciences, Sabzevar, Iran

Mahtab Khajeh

Department of Surgery, Medicine Faculty, Sabzevar University, Sabzevar, Iran

Seyed Ehsan Saffari

Department of Statistics, Sabzevar University of Medical Sciences, Sabzevar, Iran